Acetonitrilo

Vidu ankaŭ: Propanonitrilo kaj Amino-aceto-nitrilo

Acetonitrilo
Alternativa(j) nomo(j)
Cianometano Cianeto de metilo Cianhidrato de metileno Acetila azotato Etanonitrilo Etila nitrilo Metila cianido Metanokarbonitrilo
Kemia formulo	C2H3N
CAS-numero-kodo	75-05-8
ChemSpider kodo	6102
PubChem-kodo	6342
Fizikaj proprecoj
Aspekto	Senkolora likvaĵo, toksa, brulema kun etereca odoro
Molmaso	41.05 g mol−1
Denseco	0.786 mg mL−1 g/cm3 (likva)
Refrakta indico	${\displaystyle n_{761}^{20}}$ 1,344
Fandopunkto	inter −46 kaj −44 °C inter −51 kaj −47 ℉; inter 227 kaj 229 K
Bolpunkto	inter 81.3 kaj 82.1 °C inter 178.2 kaj 179.7 ℉ inter 354.4 kaj 355.2 K
Solvebleco	Tute solvebla
Acideco (pKa)	29.1
Mortiga dozo (LD50)	988 mg kg−1 (intrahaŭta, kuniklo) 2730-3800 mg kg−1 (buŝe, muso)
Mortiga dozo (LC50)	5655 ppm (kobajo, 4 hr) 2828 ppm (kuniklo, 4 hr) 53,000 ppm (rato, 30 min) 7500 ppm (rato, 8 hr) 2693 ppm (muso, 1 hr)
Ekflama temperaturo	2.0 °C (35.6 ℉; 275.1 K)
Memsparka temperaturo	523.0 °C (973.4 ℉; 796.1 K)
Sekurecaj Indikoj
Risko	R11 R20/21/22 R36
Sekureco	S(S1/2) S16 S36
Pridanĝeraj indikoj
Danĝero F Brulema Xn Noca por la sano
GHS etikedigo de kemiaĵoj[1]
GHS Damaĝo-piktogramo
GHS Signalvorto	Damaĝo
GHS Deklaroj pri damaĝoj	H225, H311
GHS Deklaroj pri antaŭgardoj	P210, P233, P235, P240, P241, P242, P243, P280, P302, P303, P312, P352, P353, P361, P361, P363, P370, P378, P403, P405, P501
Escepte kiam indikitaj, datumoj estas prezentataj laŭ iliaj normaj kondiĉoj pri temperaturo kaj premo (25 °C kaj 100 kPa)

Acetonitrilo aŭ metila cianido estas organika kemiaĵo kun molekula formulo CH₃CN. Ĉi tiu senkolora likvaĵo estas la plej simpla organika nitrilo. Ĝi estas produktata ĉefe kiel flanka kombinaĵo en la manufakturado de la "akrilonitrilo". Ĝi estas larĝe uzata kiel "neprotona polara solvaĵo"^[2] en organika kemio kaj en la senmakuligado de la "butadueno".

Laboratorie, ĝi uzatas kiel averaĝopolara solvaĵo, solveblal en akvo kaj vasta gamo da organikaj solvaĵoj, sed ne en saturitaj hidrokarbonidoj. La acetonitrilo dissolvas vastan gamon da jonikaj kaj nepolaraj komponaĵoj kaj utilas en la mova fazo en HPLC^[3] aŭ Altefika Likva kromatografio kaj LC-MS^[4]. La acetonitrilo estis unue preparita en 1847 de Jean-Baptiste Dumas (1800-1884).

La acetonitrilo estas senkolora likvaĵo kun etersimila odoro. Ĝi estas toksa likvaĵo kaj forte absorbebla de la haŭto. Ĝi estas brulema kaj brulas kun brila flamo. Ĝia fandopunkto estas −45 °C kaj bolas je 82 °C. Ĝi estas solvebla en akvo, karbinolo, etero, kloroformo, "karbona kvarklorido" kaj multaj nesaturitaj hidrokarbonidoj. Acetonitrilo okazas en terkarba gudro kaj estas vaste komerce disponebla. Dum manipulado de acetonitrilo oni devas uzi gantojn kaj ventumadon. Acetonitrilo estas toksa per inhalado kaj haŭta aborbiĝo. La acetonitrilo estas metaboligita ĉefe en la hepato estigante la metabolan cianidon. Poste, la cianido estas metaboligita de la enzimo rodenazo por estigi la tiocianaton.

1. ↑ LabChem. Arkivita el la originalo je 2018-03-28. Alirita 2017-06-17.
2. ↑ Neprotona polara solvaĵo estas substancoj kiuj dissolvas multajn salojn sed ne posedas jonigan hidrogenon.
3. ↑ High Performance Liquid Chromatography aŭ Altefika Likva kromatografio
4. ↑ Liquid chromatography–mass spectrometry: Likva kromatografio kaj masa spektometrio.