Dinozavrlar

Dinozavrlar
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Klad: Olfactores Yarımtip: Onurğalılar İnfratip: Ağızçənəlilər Klad: Eugnathostomata Klad: Teleostomi Klad: Euteleostomi Klad: Xoanlar Klad: Rhipidistia Klad: Tetrapodomorpha Klad: Eotetrapodiformes Klad: Elpistostegalia Klad: Stegocephalia Sinifüstü: Dördayaqlılar Klad: Reptiliomorpha Klad: Amniota Klad: Sauropsida Klad: Arxozavrlar Klad: Avemetatarsalia Klad: Ornithodira Klad: Dinosauromorpha Klad: Dinosauriformes Klad: Dracohors Klad: Dinozavrlar
Beynəlxalq elmi adı
Dinosauria Riçard Ouen, 1842
Şəkil axtarışı NCBI   436486 EOL   3014672 FW   91968

Dinozavrlar (lat. Dinosauria) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinə aid heyvan kladı.

Dinozavrlar Mezozoy erasında Yer kürəsində hakim olan və Trias dövrünün sonlarından başlayaraq Təbaşir dövrünün sonunadək 160 milyon il mövcud olmuş quruda yaşayan onurğalı heyvanlardır. İndiyə qədər yaşamış ən böyük dinozavr, uzunluğu 37 metrdən çox olan və 70 tona qədər çəkisi olan Pataqotitan idi.^[1] Ən çox bilinən dinozavr isə Triannozavrdır və adı "tiran kərtənkələ kralı" mənasına gəlir.^[2] Alimlər hesab edirlər ki, asteroidin düşməsi nəticəsində yaranan kütləvi yox olma hadisəsi təxminən 65 milyon il əvvəl dinozavrların əksəriyyətinin məhv olmasına səbəb olub.^[3]

Təbaşir və Paleogen dövrlərinin sərhədində geoloji baxımdan qısa zaman kəsiyində heyvanların və bitkilərin genişmiqyaslı və kütləvi yox olması zamanı dinozavrların böyük əksəriyyəti məhv olmuşdur.

Daşlaşmış dinozavr qalıqları bütün qitələrdə aşkar olunmuşdur. Hazırda paleontoloqlara 2 şərti qrupa — ətyeyənlər və otyeyənlər — bölünən 500-dən artıq cins və 1000-dən artıq müxtəlif növ kələz məlumdur. Onların qalıqları hələ də kəşf olunur.

"Dinozavr" termini ingilis paleontoloqu Riçard Ouen tərəfindən 1842-ci ildə təklif edilmişdir. Dinozavrlar 160 milyon il ərzində bizim planetimizdə ən üstün canlılar idi. İndi bu nəhəng məxluqların bütün qalıqları sümüklərdir. Daşlaşmış qalıqlar göstərir ki, 65 milyon il əvvəl nə isə Yerin bütün ekosistemini məhv etmiş və dinozavrlar bütün başqa növlərin təxminən 50%i ilə birlikdə qəfildən qırılmışlar.

1. ↑ Magazine, Smithsonian; Fox, Alex. "Dinosaur Unearthed in Argentina Could Be Largest Land Animal Ever". Smithsonian Magazine (ingilis). İstifadə tarixi: 2024-06-28.
2. ↑ "Meet Tyrannosaurus rex, King of the Tyrant Lizards". Science World. 2022-03-04. 2024-02-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-28.
3. ↑ "What killed the dinosaurs?". www.nhm.ac.uk (ingilis). 2024-05-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-28.