Eramızdan əvvəl VI-IV əsrlərin maqları | |||
Yaşadığı ərazilər | |||
---|---|---|---|
| |||
Dili | |||
Dini | |||
Qohum xalqlar | |||
Mannalar, Madaylar, Alanlar, Kaspilər, Massagetlər, Skiflər, Sarmatlar, Kimmerlər, Amardlar, Savromatlar, Aorslar, Saklar, Midiyalılar, Ariazantlar, Anariaklar, Siraklar, Yueçji, Saspirlər, Toxarlar, Parflar, Kadusilər |
Maqlar[1] (Qədim fars dilində[ru]. 𐎶𐎦𐎢𐏁 (maguš), q. yunan dili. Μάγοι, lat. magus) — qədim İranda, eləcə də İranla qonşu olan bir sıra ölkələrdə keşişlər və kahinlər kastasının üzvləridir. Midiya tayfalarından biri olan Herodota[2] görə və eyni zamanda Midiya falçıları və kahinləri maqlar kimi adlanırdı.[3] Bəzi tədqiqatçıların fikrincə, maqlar öz dini baxışlarında monoteizmə sitayiş etmişlər.[4]
Zərdüştiliyin Qərbi İranda yayılması ilə maqlar Zərdüştün öz peyğəmbəri kimi tanıyaraq onun kahinləri kimi fəaliyyət göstərirlər (tədqiqatçılar bu hadisəni müxtəlif yollarla qeyd edirlər: eramızdan əvvəl 7-ci əsrdən 5-ci əsrin sonu - IV əsrin əvvəlinə qədər). Maqlar Qədim İranın siyasi həyatında böyük rol oynamışlar; dövlətçiliyin ilkin mərhələlərində qəbilə zadəganlarına qarşı mübarizədə ümumiyyətlə kral hakimiyyətini dəstəkləyirdilər; Sasanilər dövründə maqlar əsasən ictimai həyatın mühafizəkar normalarının əsas dayağı idi.[5] Ellinizm dövründə və sonralar “maqlar” sözü sehrbazlar, astroloqlar və s. sözlərin kimi istifadə olunurdu.[6]
Yuri Rapoportun[ru] fikrincə, "maqlar sərgiləmə adətini kaspilərdən və ya orta Asiya tayfalarından götürmüşlər. Bəzi tədqiqatçılar maqların özlərini sak mənşəli tayfa hesab edirlər".[7] Vasili Struve[ru] bu haqda yazırdı: “Maqlar ölülərini heyvanlar tərəfindən parçalanması üçün qoyub getmək adəti, şübhəsiz ki, Xəzər dənizinin cənub sahilində yaşamış qədim kaspilərin dəfn üsuluna gedib çıxır”.[8]