Palmyra

Palmyra (Tadmoer)
Die historiese terrein Palmyra.
Plaaslike naam	ܬܕܡܘܪܬܐ (Aramees) تدمر (Arabies)
Land	Sirië
Soort	Nedersetting
Streek	Siriese Woestyn
Oppervlakte	0,36 hektaar
Geskiedenis
Gestig	2de millennium v.C.
Tydperk	Brons- tot Moderne Tydperk
Kulture	Aramees, Arabies, Grieks-Romeins
Unesco-wêrelderfenisgebied
Tipe	Kultureel
Kriteria	i, ii, iv
Verwysing	23 (1980, 4de sessie)
Toestand	Geruïneer
Bedreig	2013 tot hede[1]
Streek†	Arabiese State
Beskrywing*	Terrein van Palmyra
† Streek soos deur Unesco geklassifiseer. * Naam soos op die Wêrelderfenislys

Palmyra of Palmira (Aramees: ܬܕܡܘܪܬܐ, Tedmurtā; Arabies: تدمر, Tadmoer) is ’n antieke Semitiese stad in die hedendaagse Sirië. Argeologiese vondste dateer van tot die Neolitikum en dit is in die vroeë 2de millennium v.C. die eerste keer genoem as ’n karavaanrusplek vir reisigers in die Siriese Woestyn. Die stad word genoem in die annale van die Assiriese konings en is dalk ook in die Hebreeuse Bybel genoem. Palmyra is in die 1ste eeu in die Seleukidiese en toe die Romeinse Ryk opgeneem, wat dit laat vooruitgaan het.

Danksy die stad se rykdom is monumentale bouprojekte aangepak. Teen die 3de eeu n.C. was dit ’n vooruitstrewende metropolis en streeksentrum. Voor 273 was dit vir ’n groot deel van sy bestaan outonoom. Tydens die eerste twee eeue n.C. is dit by die Romeinse provinsie Sirië gelas en sy politieke organisasie is beïnvloed deur die Griekse stadstaatmodel. Die stad is deur ’n senaat geregeer wat verantwoordelik was vir openbare werk en die weermag. In die 3de eeu het Palmyra Romeinse regeringsinstellings ingevoer. Die stad se rykdom het van handelskaravane gekom; die Palmyrene, bekende handelaars, het handelsposte aan die Syroete deur die hele Romeinse Ryk gestig. Hulle was hoofsaaklik ’n mengsel van Amoriete, Arameërs en Arabiere,^[2] met ’n Joodse minderheid. Die stad se sosiale struktuur was stamgebonde en die inwoners het Palmyreens gepraat, wat ’n dialek van Aramees was. Grieks is vir handels- en diplomatieke doeleindes gebruik. Palmyra se kultuur, wat beïnvloed is deur die Grieks-Romeinse wêreld en Persië, het ’n eiesoortige kuns en argitektuur tot gevolg gehad. Die inwoners het plaaslike, Mesopotamiese en Arabiese gode aanbid.

In 260 het die Palmyreense koning Odaenathus die Persiese keiser Shapur I verslaan. Hy het verskeie kere teen die Perse geveg voordat hy in 267 vermoor is. Odaenathus is opgevolg deur sy twee jong seuns onder die regentskap van koningin Zenobia, wat teen Rome in opstand gekom en die ryk se oostelike provinsies in 270 begin inval het. Die Palmyreense heersers het in 271 keiserlike titels aangeneem. Die Romeinse keiser Aurelianus het die stad in 272 verslaan en dit in 273 geplunder ná ’n mislukte tweede opstand.

Onder die Bisantynse Ryk was Palmyra ’n minder belangrike sentrum. Die Palmyrene het hulle in die 4de eeu tot die Christendom bekeer en in die tweede helfte van die 1ste millennium tot Islam; Palmyreens en Grieks is vervang deur Arabies. Die stad – wat in 1400 deur die Mongole verwoes is – het onder die Ottomaanse Ryk ’n klein dorpie gebly tot in 1918, en daarna onder die Siriese koninkryk en die Franse Mandaat Sirië. In 1929 het die Franse begin om inwoners na die nuwe dorp Tadmoer te skuif. Die verskuiwing is in 1932 voltooi en die terrein van Palmyra is leeg gelaat.

Op 21 Mei 2015 het Palmyra onder beheer gekom van die ekstremistiese militante groep Islamitiese Staat in Irak en die Levant (ISIL). Verskeie antieke geboue is sedertdien vernietig, onder meer die Tempel van Baalsamin, die Tempel van Bel en die Triomfboog in Palmyra se kolonnade. Einde Maart 2016 het Siriese regeringsmagte, bygestaan deur die Russiese lugmag, algehele beheer oor die stad oorgeneem ná dae lange gevegte.^[3]

1. ↑ "Syria claims to have pushed ISIS from Palmyra". CBS News (in Engels). 17 Mei 2015. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Maart 2020. Besoek op 23 Mei 2015. Palmyra … was put on UNESCO's list of World Heritage sites in danger in 2013
2. ↑ Trevor Bryce (2014). Ancient Syria: A Three Thousand Year History. p. 280.
3. ↑ (en) Palmyra: Syria forces 'retake' Islamic State-held city, BBC.com, 27 Maart 2016. URL besoek op 27 Maart 2016.