Krone Aragon

D Chrone vo Aragon (span. Corona de Aragón, katalan. Corona d'Aragó) isch e historischs Staatsgebild gsi, wo vo 1137 bis zum Ändi vom Middelalter bestand het. Es het sich im Lauf vo dr Zit vo de ursprünglige Kärngebiet Aragón im ängere Sinn und Katalonie uf e groosse Däil vom Middelmeerruum usdeent.

Noch ere churze Zit wo d Maure d Regioon bsetzt ghaa häi, häi 812 d Franke D'il vom Gebiet erooberet. Dr Karl dr Grooss het d Groofschaft Aragon iigrichdet und wo dr Groofe usgstorbe si, isch im 10. Joorhundert Aragon an dr Käänig vo Navarra gfalle. Under em Ramiro I. isch Aragon e sälbständigs Köönigriich worde und dä het sis Riich uf Chöste vo de Maure vergröösseret. 1118 häi d Aragonier Saragossa erooberet und zur Hauptstadt gmacht. 1162 het dr Groof Alfons I. Katalonie übernoo und isch 1164 au Köönig vo Aragon worde. S Köönigriich isch witer gwaggse und isch noch Katalonie s zwäite wichdige christlige Köönigriich uf dr Iberische Halbinsle gsi. 1283 häi d Stönd vo Aragon im Köönig s Generalprivilegium vo Saragossa abdrotzt, wo sie königligi Gwalt iigschränkt het und spööter no erwiiteret worden isch. Aragon het sich uf Italie (Sizilie, Sardinie), uf Griecheland (s Herzogdum Athen) und anderi Gebiet im Middelmeerrum usbrätet. Es isch drbii in Komflikt mit Frankriich, Genua und andere verwigglet.

Dr Johann II. (1458–1479) het über e groosse Däil vom nordöstlige Spanie, über Sardinie und Sizilie gherrscht und isch au Köönig vo Navarra gsi. Si Soon, dr Ferdinand II. het 1469 d Isabella vo Kastilie ghürootet. Wo die 1504 gstorbe isch und d Johanna, wo as waansinnig gulte het, s Köönigriich gerbt het, het dr Ferdinand 1506 au dört d Chroone übernoo. D Habsburger häi sich in die spanischi Köönigsfamilie iighürootet und 1516 het dr Kaiser Karl V. noch em Dood vom Ferdinand die bäide Chroone veräinigt und isch dr erst spanisch Köönig worde. Aragon het sini alte Freihäite chönne verdäidige, het sä aber verloore, wo s die östriichische Habsburger im spanische Erbfolgchrieg (1701–1714) understützt het.