|
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
- Iste articlo tracta sobre a val de l'Ara que ye a val d'o río Ara en tota la suya extensión. Ta altros usos d'a denominación val de l'Ara se veiga val de Cervillonar.
| Val de l'Ara | |
|---|---|
.JPG) | |
| Administración | |
| Estau | |
| País |  Aragón
|
| Comarca | Sobrarbe |
| ' | |
| ' | |
| Cabecera | {{{cabecera}}} |
| Capital | |
| Localidatz | {{{localidatz}}} |
| Chentilicio | {{{chentilicio}}} |
| Cheolochía | |
| Acceso | |
| Ríos | Río Ara |
| Largaria | |
| Orientación | Norte-Sud |
| Cheolochía | |
| Tipo | |
| Macizo | Pireneus |
| Mapa | |
  | |
A val de l'Ara, dita «valle de l'Ara» en Sobrarbe, ye la val d'o río Ara en tota a suya extensión, dende o viver d'o río en a val alta de Buixaruelo dica la suya esembocadura en o río Cinca en l'Aínsa. Esnaviesa tot lo suyo recorrido en territorio d'a comarca de Sobrarbe, estando en chunto con a val d'a Cinca un d'os dos exes fluvials arredol d'os que s'articula cheograficament la dita comarca, pasando que ye lo río Ara l'exe fluvial prencipal d'o cuadrante nort-occidental mientres que la Cinca el ye d'a metat oriental. O propio río Ara s'esemboca en a Cinca en a localidat de l'Aínsa, aproximadament en o centro cheografico d'a comarca, por lo que a val s'extingue en ixe punto.
O río Ara, que determina la val, naixe a 2620 metros[1] d'altitut en a baixant espanyola d'o pico Comachibosa y s'esaugua en a Cinca en a localidat de l'Aínsa, a una altitut de 528 metros,[1] por lo que en total salva una diferencia de 2092 metros,[1] con un desnivel aproximato d'o 3% en o suyo corso.[1] A lonchitut d'o río, y per isto de la suya val, ye de 66 km.[1]
O nombre natural en as parlas de Sobrarbe ye «valle», no per garra castellanismo, sino per conservación d'a «e» final atona etimolochica d'o latín (lat. valle, vallis) que se fa en as parlas patrimonials de la dita comarca en o caso d'a parola «val» y cualcunas mas. A forma no ye si que concident con a fonetica d'o mesmo termino en castellano, pero a suya presencia en as parlas sobrerbencas no ye garra caso de sostitución lexica como sí que el son muitos altros en l'actualidat. Tot isto ye perque cara a la standardización de l'aragonés, en os anyos 70 y 80, se proposó dende o prencipio l'emplego d'a variant diatopica «val» que ye la mas común en altras comarcas (Ribagorza, Semontano de Balbastro, Chacetania...), per motivos d'ecuanimidad y pragmatismo, ta tot l'idioma. Isto ye puesto fer pensar a muitas personas que a variant «valle» ye un castellanismo lexico en l'aragonés de l'aria concreta que ye a comarca de Sobrarbe, pero en realidat no el ye, y se tracta d'un termino patrimonial de tot en a comarca.
A val de l'Ara tradicionalment recibe diferents nombres en seguntes qué parte d'o suyo transecto total se trobe, como tamién pasa con altras vals que discurren per comarcas de cheografía accidentada. As mugas d'entre unas y as altras "sub-vals" se son establitas, tradicionalmet, d'alcuerdo con fitos cheograficos visibles u que ne marquen sostancialment o recorrido.