Fotoqrafiya tarixi

Fotoqrafiya (yunan dilində foto — işıq, qrafo — yazıram, çəkirəm deməkdir)^[1] sənətinin tarixi qədim dövrlər aiddir.. Xüsusi zəhmət çəkmədən və tez zamanda istənilən rəsmi çəkmək, insanın, mənzərənin və s. əksini əldə etmək həmişə insanları maraqlandırmışdır. Hələ uzun illər öncə insanların diqqətini çəkən məqamlardan biri də kiçik deşikdən qaranlıq otağa süzülən günəş şüasının yaratdığı effekt, bu işıqda əşyaların proporsiya və rəng baxımından əks olunması idi. İşığın qaranlıq otaqda yaratdığı bu effekt hələ e.ə. IV əsrdə yaşamış qədim yunan alimi Aristotelə məlum idi^[2][3].

Aya Sofiya məbədinin tikintisində iştirak edən Bizans riyaziyyatçısı və arxitektoru Trallı Anfimiya (474–558) məbədin daxilindəki güzgülərin yerləşmə sxemini lahiyələşdirərkən kamera obskuranın iş metodundan istifadə etmişdi.^[4]

Optikanın "atası" hesab olunan və Avropada "Alhazen" kimi tanınan ibn-əl Heysəm Platon və Evkilindin işıq şüalarını gözlə əlaqəsi haqqında nəzəriyyənin səhv olduğunu sübut etmişdir.^[5]. Basralı ərəb fiziki və riyaziyyatçısı İbn əl-Heysəm günəş tutulması zamanı onun şüalarını incələmək üçün Kamera obskura (Qaranlıq qutu) adlı sistemdən istifadə etmiş^[3][6] və o, ilk dəfə kamera-obskuranın işləmə prinsipini izah etmişdi. Kamera-obskura zahirən bir tərəfində dəlik olan yeşiyə bənzəyirdi. Bu dəliyi hər hansı gur işıqlandırılmış cismə yönəltdikdə cihazın dəlikli tərəfindən əks tərəfdə cismin çevrilmiş və kiçildilmiş əksini almaq mümkün idi.

Qərb ölkələri ilk dəfə kamera obskura ilə XIII əsrdə Rocer Beykonun qədim ərəb yazılarından öyrəndiyi biliklərdən sonra tanış olmuşdu.

XIII əsrdə eynəyin ixtirası, optik cihazların icadı foto-obyektivin yaranmasına təkan verdi, lakin fotoaparatın yaranması, yəni əşyanın kağıza köçürülməsi kimya elminin inkişafını zəruri edirdi. Kimya elmində bu imkan XVIII əsrdə meydana çıxdı...

XVI əsrdə İtaliyalı kardinal Danillo Barbaro (8 fevral 1513–13 aprel 1570) kamera obskuranın işıq qəbul edən dəliyinə optik bir linza yerləşdirmiş və təsvirin keyfiyyəti aydın şəkildə artmışdır.

1. ↑ "Online Etymology Dictionary". 2017-07-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-03-01.
2. ↑ "Light Through the Ages" Arxivləşdirilib 2016-03-03 at the Wayback Machine.
3. ↑ ^{1 2} Robert E. Krebs. Groundbreaking Scientific Experiments, Inventions, and Discoveries of the Middle Ages and the Renaissance. Greenwood Publishing Group. 2004. ISBN 0-313-32433-6.
4. ↑ Alistair Cameron Crombie, Science, optics, and music in medieval and early modern thought, p. 205
5. ↑ http://bakunews.az/din/4081-slam-dininin-elm-verdiyi-dyr-v-mslman-alimlr.html Arxivləşdirilib 2017-04-22 at the Wayback Machine. İslam dininin elmə verdiyi dəyər və müsəlman alimlər
6. ↑ Wade, Kaitlyjj; Finger, Stanley. "The eye as an optical instrument: from camera obscura to Helmholtz's perspective". Perception. 30 (10). 2001: 1157–77. doi:10.1068/p3210. PMID 11721819.