Mahatma Qandi

Mohandas Karamçand Qandi
hind. मोहनदास करमचंद गाँधी qüc. મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી
Doğum tarixi	2 oktyabr 1869(1869-10-02)[1][2][…]
Doğum yeri	Porbandar[d], Porbandar[d], Britaniya Hindistanı[4][5]
Vəfat tarixi	30 yanvar 1948(1948-01-30)[1][2][…] (78 yaşında)
Vəfat yeri	, Yeni Dehli, Hindistan dominionu[d][6]
Vəfat səbəbi	güllə yarası[d][7]
Dəfn yeri	Rac Qat[d]
Həyat yoldaşı	Kasturba Qandi
Uşaqları	Harilal Qandi Manilal Qandi Ramdas Qandi Devdas Qandi
Milliyyəti	Qucaratlı
Dini	Caynizmdən təsirlənərək Hinduizm
Təhsili	Alfred Ali məktəbi, Rackot Samaldas Kolleci Bhavnaqar London Universitet Kolleci
Fəaliyyəti	Hindistanın Azadlıq Hərəkatının lideri Satyaqraxa[q 1] Ahimsa[q 2] Pasifizm
Fəaliyyət illəri	1893-cü ildən
Partiyası	Hindistan Milli Konqresi[3]
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Hind fəlsəfəsi
bölməsinə aid məqalə

Məktəblər

Sankhya · Yoqa · Nyaya · Vayşeşika · Mimansa · Vedanta (Advayta · Vişişta-advayta · Dvayta · Açintya-bheda-abheda)

Filosof və mütəfəkkirlər

Qədim dövr Valmiki · Kapila · Patancali · Qautama · Kanada · Caymini · Vyasa · Markandeya · Yacnavalkya Orta əsrlər Şankara · Ramanudca · Madhva · Nimbarka · Vişnusvami · Vallabha · Anandavardhana · Abhinavaqupta · Namdev · Tukaram · Tulsidas · Kabir · Vasuqupta · Çaytanya Madhusudana Müasir dövr Qandi · Radhakrişnan · Vivekananda · Ramana Maharşi · Aurobindo · Şivananda · Kumarasvami · Prabhupada · Anandamurti

Hind fəlsəfəsi portalı

b m r

Mohandas Karamçand "Mahatma" Qandi (qüc. મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી, hind. मोहनदास करमचंद गाँधी, 2 oktyabr 1869^[1][2][…], Porbandar^[d], Porbandar^[d], Britaniya Hindistanı^[4][5] – 30 yanvar 1948^[1][2][…], Yeni Dehli dairəsi^[d], Yeni Dehli, Hindistan dominionu^[d][6]) — Hindistan Azadlıq Hərəkatının siyasi və ruhani lideri.

Gerçəklik və pisliyə qarşı, amma özündə şiddət ehtiva etməyən müqavimətlə bağlı olan Satyaqraxa fəlsəfəsinin qabaqcıl nümayəndələrindəndir. Bu fəlsəfə Hindistanı azadlığa çıxartmış, Dünya üzrə vətəndaş haqq və azadlıqları müdafiəçilərinə ilham qaynağı olmuşdur. Qandi Dünyada ona Rabindranat Taqor tərəfindən verilən və "Ulu ruh" mənasını daşıyan "Mahatma"^[8] (sanskr. महात्मा) və ata mənasını daşıyan "Bapu"^[9] (qüc. બાપુ) adları ilə də tanınır. Hindistanda rəsmi şəkildə "Xalqın atası" elan edilmişdir.^[10] Qandinin doğum günü olan 2 oktyabr Hindistanda "Qandi Cayanti" adı ilə milli tətil günü kimi qeyd olunur. 15 iyun 2007-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Məclisi yekdilliklə 2 oktyabrı "Ümumdünya şiddətə yox günü" olaraq elan etmişdir.^[11][12]

Qandi əvvəlcə Cənubi Afrikada Hind toplumunun vətəndaşlıq haqları uğrunda sülhsevər etiraz həyata keçirmişdi. Afrikadan Hindistana geri qayıtdıqdan sonra yoxsul əkinçi və işçiləri ağır vergi siyasəti və ayrı-seçkiliyə qarşı təşkilatlandırdı. Hindistan Milli Konqresinin liderliyini öz üzərinə götürərək yoxsulluğun azaldılması, qadın azadlıqları, müxtəlif din və etnik qruplar arasında qardaşlıq, kasta və toxunulmazlıq ayrı-seçkiliyinə son qoymaq, ölkənin özünü iqtisadi baxımdan təmin etməsi və ən önəmlisi olan Svarac, yəni Hindistanın müstəmləkə vəziyyətindən qurtulması istiqamətində ölkə miqyasında təbliğat həyata keçirdi. Qandi Böyük Britaniyanın Hindistandan aldığı duz vergisinə qarşı 1930-cu ildə həyata keçirdiyi 400 kilometrlik "Duz yürüşü" ilə ölkəsinin Böyük Britaniyaya qarşı çıxmasına rəhbərlik etmişdir. 1942-ci ildə açıq şəkildə Böyük Britaniyanın ölkəni tərk etməsini istədi. Həm Cənubi Afrika, həm də Hindistanda bir neçə dəfə həbs edildi.

Qandi hər vəziyyətdə pasifizm və realizmi müdafiə edərək bu düşüncələrini həyata keçirdi. Özünə yetərli olacaq bir aşram^{[q 3]} quraraq sadə bir həyat keçirdi. Yunəyirənlə toxunan ənənəvi dhoti və örtük kimi paltarlarını özü hazırlamışdı. Əvvəlcə vegetarian olsa da, sonradan ancaq meyvə ilə qidalanmağa başladı. Həm mənəvi təmizlik, həm də etiraz etmək məqsədilə bəzən bir aydan da çox davam edən oruclar tutdu.

Mohandas Karamçand Qandi tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.

1. ↑ ^{1 2 3 4} Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
2. ↑ ^{1 2 3 4} Mahatma Gandhi // Babelio (fr.). 2007.
3. ↑ ^{1 2} Mahatma Gandhi Biography.
4. ↑ ^{1 2} https://books.google.com/books?id=FauJL7LKXmkC. S. 1–3.
5. ↑ ^{1 2} Mahatma Gandhi Biography. // bioqrafiya
6. ↑ ^{1 2} JSTOR (ing.). 1995.
7. ↑ https://books.google.com/books?id=x-dsbNz7syQC&pg=PT12. S. 12.
8. ↑ McGregor, Ronald Stuart (1993). The Oxford Hindi-English Dictionary Arxivləşdirilib 2023-07-27 at the Wayback Machine. Oxford University Press. p. 799. ISBN 978-0-19-864339–5. Retrieved 31 August 2013. Quote: (mahā- (S. "great, mighty, large, …, eminent") + ātmā (S. "1.soul, spirit; the self, the individual; the mind, the heart; 2. the ultimate being."): "high-souled, of noble nature; a noble or venerable man."
9. ↑ McAllister, Pam (1982). Reweaving the Web of Life: Feminism and Nonviolence Arxivləşdirilib 2022-04-07 at the Wayback Machine. New Society Publishers. p. 194. ISBN 978-0-86571-017–7. Retrieved 31 August 2013. Quote: "With love, Yours, Bapu (You closed with the term of endearment used by your close friends, the term you used with all the movement leaders, roughly meaning 'Papa.'" Another letter written in 1940 shows similar tenderness and caring.
10. ↑ "Gandhi not formally conferred 'Father of the Nation' title: Govt" Arxivləşdirilib 2014-09-06 at the Wayback Machine, The Indian Express
11. ↑ Chaudhury, Nilova. "October 2 is global non-violence day" Arxivləşdirilib 2015-01-01 at the Wayback Machine. hindustantimes.com (Hindustan Times)
12. ↑ "General Assembly adopts texts on day of non-violence,…" Arxivləşdirilib 2015-06-27 at the Wayback Machine. un.org (United Nations).

Sitat səhvi: " q " adlı qrup üçün <ref> teqləri mövcuddur, lakin müvafiq <references group="q"/> teq tapılmadı