Birus

An birus o virus (Latin na virus, na boot-sabihon lason)^[1] iyo sarong ahenteng nakakaulakit na nagpapadakul sana sa laog kan mga buhay na selula nin sarong organismo. Nakakapag-ulakit an mga birus sa gabos na klase nin pormang-buhay, hale sa hayop asin tinanom hasta sa mga mikroorganismo, kaiba an mga bakterya asin arkeya.^[2]

Gikan sa artikulo ni Dmitri Ivanovsky kaidtong 1892 na naglaladawan nin dae-bakteryang patoheno na nag-uulakit nin mga tinanom kan tobako, asin an pagdiskobre nin virus-mularang tabako ni Martinus Beijerinck kaidtong 1898,^[3] harus 5,000 sarihay kan virus an nailadawan nin detalyado,^[4] pero igwang milyun-milyong klase kaini.^[5] Mahihiling an mga virus sa harus gabos nin mga ekosistema kan kinaban asin sinda an may pinakadakul na klase nin biyolohikal na entidad.^[6][7] An pag-aadal kan virus iyo bistado bilang "birolohiya", sarong sangay kan mikrobiyolohiya.

1. ↑ Mga Katotoohan Manungod sa Flu kan Orig. (PDF) (Heras). Washington State Department of Health. Abril 2009. Pighugot kaidtong 13 Mayo 2020.
2. ↑ Koonin EV, Senkevich TG, Dolja VV. The ancient Virus World and evolution of cells. Biology Direct. 2006;1:29. doi:10.1186/1745-6150-1-29. PMID 16984643.
3. ↑ Dimmock p. 4
4. ↑ Dimmock p. 49
5. ↑ Breitbart M. Here a virus, there a virus, everywhere the same virus?. Trends in Microbiology. 2005;13(6):278–84. doi:10.1016/j.tim.2005.04.003. PMID 15936660.
6. ↑ Lawrence CM, Menon S, Eilers BJ, et al.. Structural and functional studies of archaeal viruses. The Journal of Biological Chemistry. 2009;284(19):12599–603. doi:10.1074/jbc.R800078200. PMID 19158076.
7. ↑ Edwards RA, Rohwer F. Viral metagenomics. Nature Reviews Microbiology. 2005;3(6):504–10. doi:10.1038/nrmicro1163. PMID 15886693.