Decembar

Decembar je dvanaeseti i posljednji mjesec u godini po julijanskom i gregorijanskom kalendaru i ujedno je posljednji od sedam mjeseci koji ima dužinu 31 dan.

Decembar je dobio ime po latinskoj riječi decem (što znači deset) jer je prvobitno bio deseti mjesec u godini u kalendaru Romula c. 750 p. n. e. koja je počela u martu.^[1] Zimski dani nakon decembra nisu bili uključeni ni u jedan mjesec. Kasnije su od bezmjesečnog perioda stvoreni mjeseci januar i februar i dodani na početak kalendara, ali je decembar zadržao ime.^[2]

Prosinac je slavenski naziv u bosanskom jeziku prema glagolu prosinuti, jer se poslije zimskog solisticija dani duže i bivaju svjetliji.

U Starom Rimu, kao jedna od četiri Agonalije, ovaj dan u čast Sol Indigesa održan je 11. decembra, kao i Septimontium. Dies natalis (rođendan) održan je u hramu Tellus 13. decembra, Consualia je održana 15. decembra, Saturnalia je održana 17.–23. decembra, Opiconsivia je održana 19. decembra, Divalia je održana 21. decembra, Larentalia je održana 1. decembra 23., a dies natalis Sol Invictus održan je 25. decembra. Ovi datumi ne odgovaraju modernom gregorijanskom kalendaru.

Anglosaksonci su decembar–januar nazivali Ġēolamonaþ (moderni engleski: "Yule month"). Francuski republikanski kalendar sadržavao je decembar unutar mjeseci Frimaire i Nivôse.

Decembar sadrži zimski solsticij na sjevernoj hemisferi, dan sa najmanje dnevnih sati, i ljetni solsticij na južnoj hemisferi, dan sa najviše dnevnih sati (isključujući polarne regije u oba slučaja). Decembar na sjevernoj hemisferi je sezonski ekvivalent junu na južnoj hemisferi i obrnuto. Na sjevernoj hemisferi početak astronomske zime je tradicionalno 21. decembar ili dan solsticija.

Kiše meteora koje se javljaju u decembru su Andromedidi (25. septembar – 6. decembar, vrhunac oko 9. novembra), Canis-Minoridi (4. decembar – 15. decembar, vrhunac oko 10. – 11. decembra), Berenicidi Koma (12. decembar – 23. decembar, sa vrhuncem oko 16. decembra), Delta Cancrids (14. decembra do 14. februara, glavni pljusak od 1. januara do 24. januara, vrhunac 17. januara), Geminidi (13.–14. decembra), Monocerotida (7. decembra do 20. decembra, vrhunac 9. decembra. Ovaj pljusak takođe može početi u novembru), Fenicidi (od 29. novembra do 9. decembra, sa vrhuncem oko 5./6. decembra), Kvadrantidi (obično januarski pljusak, ali može početi i u decembru), Sigma hidridi (4-15. decembar) i Ursidi (od 17. decembra do 25./26. decembra, sa vrhuncem oko 22. decembra).

Horoskopski znakovi za mjesec decembar su Strijelac (do 21. decembra) i Jarac (od 22. decembra nadalje).^[3]

1. ^ "December | month | Britannica". www.britannica.com (jezik: engleski). 30. 11. 2023. Pristupljeno 27. 1. 2024.
2. ^ Macrobius, Saturnalia, tr. Percival Vaughan Davies (New York: Columbia University Press, 1969), knjiga I, poglavlja 12–13, str. 89–95.
3. ^ "Astrology Calendar", yourzodiacsign. Signs in UT/GMT for 1950–2030.