Mahathir Mohamad

Mahathir Mohamad
Premijer Malezije
Vrijeme na dužnosti 10. maj 2018 – 1. mart 2020.
Prethodnik	Najib Razak
Nasljednik	Muhyiddin Yassin
Vrijeme na dužnosti 16. juli 1981 – 31. oktobar 2003.
Prethodnik	Hussein Onn
Nasljednik	Abdullah Ahmad Badawi
Lični podaci
Rođenje	Mahathir bin Mohamad (1925-07-10) 10. juli 1925 (99 godina) Alor Setar, Kedah, Malezija
Nacionalnost	Malezijac
Etnicitet	Malajac
Politička stranka	United Malays National Organisation (UMNO) (1946–1969, 1972–2008, 2009–2016) Malaysian United Indigenous Party (BERSATU) (2016–2020) Homeland Fighters Party (PEJUANG) (od 2020) Gerakan Tanah Aira 2022.
Vjera	Islam

Mahathir bin Mohamad (Jawi: محاضير بن محمد‎; rođen 10. jula 1925),^[1] je malezijski političar, pisac i ljekar koji je bio četvrti i sedmi premijer Malezije. Na funkciji je bio od jula 1981. do oktobra 2003. te od maja 2018. do marta 2020. Funkciju premijera obavljao je ukupno 24 godine, što ga čini premijerom zemlje s najdužim stažom. Prije unapređenja na premijersku funkciju, bio je kako potpredsjednik Vlade tako i na drugim pozicijama u Vladi. Bio je član parlamenta za Langkawi od maja 2018, Kubang Pasu od augusta 1974. do marta 2004. i Kota Setar Selatan od aprila 1964. do maja 1969. Njegova politička karijera trajala je više od 75 godina, od pridruživanja protestima koji se protive politici državljanstva za nemalajce u Malajskoj uniji 1940-ih, do formiranja Malezijske ujedinjene autohtone stranke 2016, Stranke domovinskih boraca 2020. i Gerakan Tanah Aira 2022.

Rođen i odrastao je u Alor Setaru, Kedah, bio je odličan učenik te je postao ljekar. U Nacionalnoj organizaciji Ujedinjenih Malaja (UMNO) bio je aktivan prije nego što je ušao u parlament Malezije 1964. Odslužio je jedan mandat nakon čega je izgubio mjesto u parlamentu, te se razišao s premijerom Tunkuom Abdul Rahmanom zbog čega je isključen iz UMNO-a. Napisao je "Malajsku dilemu" tokom ovog perioda, koja je formirala osnovu buduće etničke malajske politike afirmativne akcije u zemlji. Kada je Tunkuom Abdul Rahman podnio ostavku, Mahathir je ponovo ušao u UMNO i parlament, te je unaprijeđen u vladi, na mjesto ministra obrazovanja od 1974. do 1978. i na mjesto ministra trgovine i industrije od 1978. do 1981. Služio je kao zamjenik premijera 1976, a 1981. položio je zakletvu kao premijer Malezije nakon ostavke Husseina Onna.

Tokom prvog premijerskog mandata, Malezija je doživjela period brze modernizacije i ekonomskog rasta, a njegova vlada je pokrenula široku privatizaciju industrije i niz hrabrih infrastrukturnih projekata. Bio je dominantna politička ličnost, pobijedio je na pet uzastopnih opštih izbora i odbranio se od niza rivala za vodstvo UMNO-a. Međutim, njegova akumulacija moći došla je na račun nezavisnosti sudstva i tradicionalnih ovlasti i privilegija malezijske kraljevske porodice. Nastavio je pro-bumiputra politiku afirmativne akcije, ali je 1990-ih uveo politiku Bangsa Malezija koja je dovela do određene političke liberalizacije. Iskoristio je kontroverzni Zakon o unutrašnjoj sigurnosti da privede aktiviste, vjerske ličnosti i političke protivnike iz 1987. u operaciji Lalang, a kasnije i svog zamjenika premijera Anwara Ibrahima, kojeg je smijenio 1998. Mahathirovo naslijeđe je i ograničavanje građanskih sloboda u Maleziji, te antagonizam prema zapadnim interesima i ekonomskoj politici koji je otežavao njegove odnose sa zapadnim nacijama. Kao premijer, bio je zagovornik razvoja trećeg svijeta i istaknuti međunarodni aktivista.

Nakon što je napustio funkciju 2003, postao je žestoki kritičar svog izabranog nasljednika Abdullaha Ahmada Badawija, a kasnije i Najiba Razaka. Napustio je UMNO 2016. zbog skandala o korupciji 1MDB. Kasnije te godine, Malezijska ujedinjena domorodačka partija (BERSATU) zvanično je registrovana kao politička stranka, sa Mahatirom kao predsjednikom. Bio je kandidat opozicione koalicije Pakatan Harapan za premijera na opštim izborima 2018, na kojima je pobijedio. Prije izbora obećao je da će tražiti pomilovanje za Anwara Ibrahima i predati mu premijersku funkciju nakon neodređenog prelaznog perioda. Postao je prvi malezijski premijer koji nije predstavljao koaliciju Barisan Nasional (BN) (ili njenu prethodnicu, Alijans stranku) i prvi premijer koji je služio neuzastopne mandate ili kao član dvije različite stranke. U svom drugom mandatu dao je prioritet ponovnom otvaranju istraga o skandalu 1MDB, borbi protiv korupcije i "obnavljanju vladavine prava", te smanjenju potrošnje na velike infrastrukturne projekte poput onih u okviru Inicijative Pojas i put.

2020. Mahathirovo odbijanje da započne proces predaje uloge premijera Anwaru doprinijelo je političkoj krizi, što je dovelo do svrgavanja vlade Pakatan Harapan i navelo Mahathira da podnese ostavku.^[2] U vrijeme ostavke, bio je najstariji državni lider na svijetu sa 94 godine.^[3] Mahathir je napustio BERSATU u znak protesta zbog njihove nove koalicije sa UMNO-om, a kasnije iste godine formirao je novu Stranku boraca za domovinu.

1. ^ Wain, Barry (2010). Malaysian Maverick: Mahathir Mohamad in Turbulent Times. Palgrave Macmillan. str. 8. ISBN 978-0-230-23873-2.
2. ^ "Malaysian machinations: How Southeast Asia's veteran leader lost the plot". Reuters (jezik: engleski). 6. 3. 2020. Pristupljeno 1. 10. 2021.
3. ^ "Malaysia's 94-year-old PM Tenders His Resignation". VOA (jezik: engleski). Pristupljeno 13. 1. 2022.