Canser y fron

Canser y fron

Enghraifft o'r canlynol	dosbarth o glefyd, symptom neu arwydd
Math	canser thorasig, clefyd y fron, neoplasm y fron, clefyd
Arbenigedd meddygol	Oncoleg
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae canser y fron yn datblygu o feinwe’r fron.^[1] Gall arwyddion o fodolaeth canser y fron gynnwys lwmp yn y fron, newid yn siâp y fron, crychu yn y croen, hylif yn dod o’r deth, neu groen coch, cennog.^[2] I rai sydd â’r clefyd wedi lledaenu cryn dipyn, gellir cael poen yn yr asgwrn, chwyddiant yn y nodau lymff, bod yn fyr o wynt neu groen melyn.^[3]

Mae’r ffactorau sy’n pery risg o ddatblygu canser y fron yn cynnwys bod yn fenywaidd, gordew, diffyg ymarfer corff, yfed alcohol, therapi adfer hormonau yn ystod y menopos, ymbelydredd ïoneiddio, cychwyn misglwyf yn ifanc, cael plant yn hwyrach neu beidio cael plant o gwbl, bod yn hŷn a hanes teuluol. ^[4] Mae 5-10% o achosion oherwydd genynnau wedi eu hetifeddu gan rieni, gan gynnwys BRCA1 a BRCA2 ymhlith eraill. Mae canser y fron yn datblygu’n gan amlaf yng nghelloedd leinin y dwythellau llaeth a’r llabed sy’n cyflenwi’r dwythellau â llaeth.  Mae canser sy’n datblygu o’r dwythellau yn cael eu galw’n carsinoma dwythellol, tra gelwir y rhai sy’n datblygu yn y llabed yn garsinoma’r llabed. Ceir hefyd 18 is-fath o ganser y fron. Mae rhai math o ganser, fel carsinoma dwythellol in situ, yn datblygu o friwiau cyn-ymledol. Ceir diagnosis o ganser y fron drwy fiopsi o’r lwmp o dan sylw. Pan gaiff y diagnosis ei wneud, gwneir rhagor o brofion i weld os yw’r canser wedi lledaenu ymhellach na’r fron, a pha driniaethau y gallai’r canser ymateb iddo.

Mae pwyso a mesur budd yn erbyn niwed wrth gynnal profion sgrinio canser y fron yn ddadleuol. Dywedodd adolygiad Cochrane 2013 ei bod yn aneglur os yw sgrinio mamograffeg yn gwneud mwy o les neu niwed.^[5] Cafwyd darganfyddiad mewn adolygiad gan dasglu gwasanaethau ataliol yr UDA yn 2009 bod budd i’r rhai oedd yn rhwng 40 a 70 oed,^[6] ac mae’r mudiad yn argymell sgrinio bob dwy flynedd i ferched rhwng 50 a 74 oed.^[7] Gellir defnyddio’r meddyginiaethau tamoxifen a raloxifene i geisio atal canser y fron i’r rheiny sydd â risg uchel o’i ddatblygu.  Mae codi’r ddwy fron hefyd yn ddull o atal ei ddatblygiad mewn merched sydd â risg uchel. II’r rheiny sydd wedi cael derbyn cadarnhad bod canser ganddynt, gellir defnyddio sawl triniaeth, gan gynnwys llawdriniaeth, therapi ymbelydredd, cemotherapi, therapi hormonau a therapi targedig. Mae’r math o lawdriniaeth yn eang iawn, o lawdriniaeth i geisio cadw’r fron i fastectomi.^[8][9] Gall adlunio’r bronnau ddigwydd yn ystod y llawdriniaeth neu yn y dyfodol. II’r rhai lle mae’r canser wedi ymledu i rannau eraill y corf, mae triniaeth yn anelu at wella ansawdd bywyd a chyfforddusrwydd.

Mae effaith canser y fron yn ddibynnol ar y math o ganser, ehangder y clefyd, ac oed y person. Mae niferoedd y rhai sy’n goroesi yn uchel yn y byd sydd wedi datblygu,^[10] mae rhwng 80% a 90% o’r rheiny yn Lloegr neu’r UDA yn byw am o leiaf 5 mlynedd.^[11][12] IYn y gwledydd datblygedig mae’r niferoedd sy’n goroesi yn salach. Canser y fron yw’r canser mwyaf blaenllaw mewn merched ar draws y byd, ac mae’n cyfrif am 25% o’r holl achosion.^[13] Yn 2012 cafwyd 1.68 miliwn o achosion a 522, 000 o farwolaethau. Mae’n fwy cyffredin yn y gwledydd sydd wedi datblygu, ac mae’n 100 gwaith mwy cyffredin mewn merched na dynion.^[14]

1. ↑ "Breast Cancer". NCI. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 25 Mehefin 2014. Cyrchwyd 29 Mehefin 2014. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
2. ↑ "Breast Cancer Treatment (PDQ®)". NCI. 23 Mai 2014. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 Gorffennaf 2014. Cyrchwyd 29 Mehefin 2014. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
3. ↑ Saunders, Christobel; Jassal, Sunil (2009). Breast cancer (arg. 1.). Oxford: Oxford University Press. t. Chapter 13. ISBN 978-0-19-955869-8. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 25 Hydref 2015. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
4. ↑ World Cancer Report 2014. World Health Organization. 2014. tt. Chapter 5.2. ISBN 92-832-0429-8.
5. ↑ "Screening for breast cancer with mammography". The Cochrane database of systematic reviews 6: CD001877. 4 Mehefin 2013. doi:10.1002/14651858.CD001877.pub5. PMID 23737396.
6. ↑ Nelson, HD; Tyne, K; Naik, A; Bougatsos, C; Chan, B; Nygren, P; Humphrey, L (Tachwedd 2009). Screening for Breast Cancer: Systematic Evidence Review Update for the US Preventive Services Task Force [Internet].. PMID 20722173.
7. ↑ Siu, Albert L. (12 Ionawr 2016). "Screening for Breast Cancer: U.S. Preventive Services Task Force Recommendation Statement". Annals of Internal Medicine 164: 279–96. doi:10.7326/M15-2886. PMID 26757170.
8. ↑ American College of Surgeons (Medi 2013), "Five Things Physicians and Patients Should Question", Choosing Wisely: an initiative of the ABIM Foundation (American College of Surgeons), archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 Hydref 2013, http://www.choosingwisely.org/doctor-patient-lists/american-college-of-surgeons/, adalwyd 2 Ionawr 2013
9. ↑ "Breast Cancer Treatment (PDQ®)". NCI. 26 Mehefin 2014. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 5 Gorffennaf 2014. Cyrchwyd 29 Mehefin 2014. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
10. ↑ "World Cancer Report" (PDF). International Agency for Research on Cancer. 2008. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 20 Gorffennaf 2011. Cyrchwyd 26 Chwefror 2011. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
11. ↑ "Cancer Survival in England: Patients Diagnosed 2007–2011 and Followed up to 2012" (PDF). Office for National Statistics. 29 Hydref 2013. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 29 Tachwedd 2014. Cyrchwyd 29 Mehefin 2014. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
12. ↑ "SEER Stat Fact Sheets: Breast Cancer". NCI. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 3 Gorffennaf 2014. Cyrchwyd 18 Mehefin 2014. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
13. ↑ World Cancer Report 2014. World Health Organization. 2014. tt. Chapter 1.1. ISBN 92-832-0429-8.
14. ↑ "Male Breast Cancer Treatment". National Cancer Institute. 2014. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 Gorffennaf 2014. Cyrchwyd 29 Mehefin 2014. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)