Back الرأس الطيب Arabic Bon yarımadası Azerbaijani Бон (паўвостраў) Byelorussian Бон (нос) Bulgarian Cap Bon Catalan Cape Bon (punta) CEB Bon (mys) Czech Kap Bon Danish Kap Bon German Cape Bon English
 | |
| Math | pentir  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol | Cap Bon |
| Sir | Nabeul |
| Gwlad | Tiwnisia |
| Gerllaw | Gwlff Tiwnis |
| Cyfesurynnau | 37.06889°N 11.04306°E |
 | |
Mae'r Cap Bon (Arabeg كاب بون Ras Eddae) yn ffurfio pwynt gogledd-ddwyreiniol Tiwnisia a'r Maghreb, yng ngogledd Affrica. Mae'n gorwedd ar lan ddeheuol Môr y Canoldir lle mae'n ffurfio pwynt deheuol Culfor Sisili a phen dwyreiniol Gwlff Tiwnis.
Mae'r enw Cap Bon (Penrhyn Hardd) yn dyddio o gyfnod y Rhufeiniaid, ond yr enw brodorol yw Rass Eddar; gan fod Tiwnisia yn wlad ddwyieithog, defnyddir y ddau enw yn swyddogol. Yng nghyfnod goruchafiaeth gwareiddiad Carthago, dynodai bwynt deheuol y gallu Rhufeinig ar y môr.
Cyfeirir at Cap Bon fel gwlad ffrwythlon a breswylid gan bobl Berber mewn cofnodion Groeg a Lladin. Bu Cap Bon yn dyst i sawl brwydr am ei fod yn benrhyn o bwys strategol mawr yng nghanol Môr y Canoldir. Ymosododd Agathocle o Siracusa arno yn 310 CC; hanner can mlynedd yn ddiweddarach ceisiodd y Rhufeinwr Regulus ei gipio yn y rhyfel cyntaf rhwng Carthago a Rhufain; o'r diwedd yn 148 CC, cafodd ei oresgyn gan y Rhufeiniaid. Erbyn canol y ganrif 1af CC roedd sawl dinas Rufeinig yng Nghap Bon, e.e. Carpis, Clupea (Kelibia), Curubis (Korba) a Neapolis (Nabeul).
O ganol y 3g OC hyd at dyfodiad yr Arabiaid, ceir tystiolaeth fod Cristnogaeth yn elfen beysig ym mywyd Cap Bon. Fel gweddill Tiwnisia, cafodd y Cap ei arabeiddio a'i islameiddio o'r 7g ymlaen. Codwyd sawl ksar (caer) ar yr arfordir i'w amddiffyn, e.e. Ksar Korbous a Ksar Nouba yn y gorllewin, a Ksar Kelibia, Ksar Lebna, Ksar Korba, a Ksar Nabeul yn y dwyrain. O ddechrau'r 17g, daeth nifer o ffoaduriaid Mwslem o Andalucía (y Morisgiaid) i fyw yno, yn arbennig yn Grombalia, Turqui, Belli, Nianou a Soliman, lle gwelir eu pensaerniaeth hyd heddiw. Yn yr Ail Ryfel Byd, ildiodd yr Afrikakorps Almaenig yno, yn Ebrill a Mai, 1943.
Mae'r enw Cap Bon yn cyfeirio yn ogystal at y penrhyn cyfan sy'n ymestyn cyn belled â Hammamet i'r de ac i Soliman yn y gorllewin. Mae'r penrhyn yn mesur 80 km o hyd a rhwng 20 a 50 km o led. Mae'n cynnwys talaith (gouvernorat) Nabeul a threfi Grombalia, Hammamet, Kelibia, El Haouaria, Menzel Bouzelfa, Menzel Temime, Nabeul, a Soliman, yn ogystal â safle archaeolegol Ffenicaidd Kerkouane, sydd ar restr Safleoedd Treftadaeth y Byd UNESCO.
Mae daearyddiaeth Cap Bon yn ymrannu'n ddwy ardal naturiol, gyda gwastadedd a bryniau isel ar arfordir y dwyrain, a chadwyn o fynyddoedd isel yn y gorllewin sy'n cyrraedd eu man uchaf gyda Djebel Ben Ouli (637m). Nodweddir arfordir y gogledd gan nifer o faeau a chlogwynni. Oddi ar pen gogleddol Cap Bon ceir ynysoedd Zembra a Zembretta, sy'n gorwedd tua 15 km i'r gogledd-orllewin o El Haouaria.
Gyda 750 mm y flwyddyn o law a thir ffrwythlon, mae'r ardal yn enwog am ei amaethyddiaeth ers dyddiau Carthago a Rhufain.
Mae twristiaeth yn bwysig yn ne-ddwyrain yr ardal, yn arbennig o gwmpas Hammamet lle ceir nifer o westai mawr, ond erys y rhan fwyaf o'r penrhyn heb ei effeithio'n fawr gan y datblygiadau hynny.