Carreg Rosetta

Carreg Rosetta

Enghraifft o'r canlynol	arteffact archaeolegol, Überrest, ysgrifen ddwyieithog
Crëwr	Ptolemi V Epiphanes
Deunydd	granodiorite
Label brodorol	Rosetta stone
Dyddiad darganfod	15 Gorffennaf 1799
Iaith	Hen Roeg, Eiffteg
Dechrau/Sefydlu	196 CC
Lleoliad	yr Amgueddfa Brydeinig
Perchennog	yr Amgueddfa Brydeinig
Enw brodorol	Rosetta stone
System ysgrifennu	hieroglyffau'r Aifft, demotig yr Aifft, Yr wyddor Roeg
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Slab o garreg arysgrifiedig a ddarganfuwyd ar 15 Gorffennaf 1799 yn Rosetta (Arabeg: Rashid), ger Alecsandria yng ngogledd Yr Aifft yw Carreg Rosetta.^[1] Mae'n dryll anghyflawn o dalp o garreg fasalt ddu sydd bellach yn yr Amgueddfa Brydeinig yn Llundain. Darganfuwyd y garreg ym mhorthladd Rossetta, yr Aifft gan Pierre-François Bouchard. Yr enw modern ar y porthladd yw 'Rashid'.

Ceir arni datganiad a wnaed gan y brenin Ptolemi V Epiphanes (teyrnasodd 205 CC-180 CC) yn 196 CC, a gofnodir mewn dwy iaith a thair sgript, sef hieroglyphiaid Eifftaidd, demotig a Groeg. Ceir 14 llinell o heieroglyphiaid, 32 llinell o ddemotig (sgript ddiweddarach ar gyfer ysgrifennu Hen Eiffteg) a 54 llinell o Roeg. Datganiad ynglŷn ag offeiriadaeth teml Memphis a geir arni.

Sylwodd yr ieithydd Thomas Young ar y ffaith fod un enw, sef enw'r brenin, yn dangos yn y tair sgript, ac aeth ati i ddechrau dehongli'r arysgrifiadau. Llwyddodd ieithydd arall, y Ffrancwr Jean-Francois Champollion, i gwblhau'r cyfieithu. Cyhoeddodd Champollion ei ddarganfyddiad yn y gyfrol Lettre à M. Dacier relative à l'aplphabet des Hiéroglyphes Phonétiques (1822). Fel hyn y cafwyd yr agoriad i fynd ati a darllen a dehongli holl arysgrifau Hen Eiffteg yr Aifft.

1. ↑ Yr Amgueddfa Brydeinig; adalwyd 15 Gorffennaf 2015