Castell Caernarfon

Castell Caernarfon

Math	castell, safle archaeolegol, atyniad twristaidd
Sefydlwyd	1283
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Castell Caernarfon a Muriau'r Dref
Lleoliad	Caernarfon
Sir	Gwynedd
Gwlad	Cymru
Arwynebedd	6 ha
Uwch y môr	9.6 metr
Cyfesurynnau	53.13931°N 4.27689°W
Rheolir gan	Cadw
Arddull pensaernïol	pensaernïaeth ganoloesol
Perchnogaeth	Edward I, brenin Lloegr
Statws treftadaeth	adeilad rhestredig Gradd I, heneb gofrestredig
Manylion
Dynodwr Cadw	CN079
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Castell sydd yng nghanol tref Caernarfon, Gwynedd, ac ar lannau Afon Seiont ac Afon Menai yw Castell Caernarfon. Roedd yn safle strategol a phwysig iawn yn ystod goresgyniad y Normaniaid, y Sacsoniaid a'r Saeson. Fe'i codwyd gan Edward I, brenin Lloegr rhwng 1283 a 1330. Mae'n gastell consentrig wedi ei gynllunio gan James o St George, a'r muriau wedi cael eu cynllunio i edrych fel muriau amddiffynnol Caergystennin, y ddinas enwog Rufeinig. Yn y castell hwn y ganwyd Edward II, brenin Lloegr ym 1284, cyn i'r castell gael ei gwblhau.

Cyn hynny roedd yma gaer Rufeinig yn Segontium, y tu allan i'r dref bresennol, a chastell Normanaidd yn ogystal. Roedd Castell Caernarfon yn un o saith castell a adeiladwyd gan Edward I ar draws gogledd Cymru fel rhan o’i ‘gylch haearn’ o gestyll. Adeiladwyd hwy fel canolfannau ar gyfer ei fyddinoedd petai angen lansio ymosodiadau yn erbyn y Cymry, a chlustnodwyd Castell Caernarfon fel pencadlys ei lywodraeth. Roedd mawredd a maint y castell yn adlewyrchu ei bwysigrwydd fel canolfan filwrol a gweinyddol, ac yn bresenoldeb grymus i ddangos awdurdod coron Lloegr yng ngogledd Cymru.^[1]

Mae’r castell wedi bod yn dyst i ddigwyddiadau hanesyddol ers ei adeiladu, o ymgyrchoedd Owain Glyndŵr ar ddechrau’r 15g hyd yr 20g ac arwisgiad y Tywysog Edward yn 1911 a Siarl yn 1969.   

Heddiw mae'r castell yng ngofal Cadw. Mae'n gampwaith ymhlith cestyll gogledd Cymru ac, fel un o'r cestyll hynny, fe'i gosodwyd ar restr Safleoedd Treftadaeth y Byd UNESCO yn 1986, fel rhan o safle Cestyll a Muriau Trefi'r Brenin Edward yng Ngwynedd.^[2] Mae Amgueddfa Catrawd y Ffiwsilwyr Brenhinol Cymreig i'w gweld mewn rhan o'r castell.^[3]

1. ↑ Datblygu rhyfela (PDF). CBAC. 2016. t. 42.
2. ↑ "Castles and Town Walls of King Edward in Gwynedd". UNESCO World Heritage Centre. UNESCO. Cyrchwyd 31 Mai 2019.
3. ↑ Gwyddoniadur Cymru yr Academi Gymreig. Davies, John, 1938-, Academi Gymreig. Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru. 2008. tt. 126–127. ISBN 978-0-7083-1954-3. OCLC 213108835.CS1 maint: others (link)