Back قلعة هارليتش Arabic Kastell Harlech Breton Castell de Harlech Catalan Harlech Castle CEB Harlech Castle Danish Harlech Castle German Harlech Castle English Kastelo Harlech Esperanto Castillo de Harlech Spanish Harlech gaztelua Basque
 | |
| Math | castell, safle archaeolegol  |
|---|---|
| Sefydlwyd |
|
| Daearyddiaeth | |
| Ardal warchodol | Parc Cenedlaethol Eryri |
| Rhan o'r canlynol | Cestyll a Muriau Trefi'r Brenin Edward yng Ngwynedd |
| Lleoliad | Harlech |
| Sir | Harlech |
| Gwlad |  Cymru |
| Arwynebedd | 6 ha, 1.7 ha |
| Uwch y môr | 57 metr |
| Cyfesurynnau | 52.860004°N 4.109164°W |
| Rheolir gan | Cadw |
 | |
| Perchnogaeth | Edward I, brenin Lloegr |
| Statws treftadaeth | adeilad rhestredig Gradd I, rhan o Safle Treftadaeth y Byd, heneb gofrestredig, Henebion Cenedlaethol Cymru |
| Sefydlwydwyd gan | Edward I, brenin Lloegr |
| Manylion | |
| Deunydd | tywodfaen |
| Dynodwr Cadw | ME044 |
| Adnoddau Dysgu | |
| Rhestr o adnoddau dysgu ar gyfer y pwnc yma | |
|---|---|
| Adolygwyd testun yr erthygl hon gan arbenigwyr pwnc ac mae'n addas i'w ddefnyddio mewn addysg | |
Castell canoloesol rhestredig gradd 1 yn Harlech, Gwynedd yw Castell Harlech. Fe’i hadeiladwyd gan Edward I yn ystod ei oresgyniad o Gymru rhwng 1282 a 1289 ar gost gymharol gymedrol o £8,190.[1] Mae'n un o’r pedwar castell consentrig, sef Caernarfon, Biwmares a Chonwy a adeiladwyd yn dilyn lladd Llywelyn ap Gruffydd yn 1282. Cryfder cestyll consentrig oedd y ddau fur, sef y mur allanol a'r mur mewnol. Roedd hwn yn gynllun a fabwysiadwyd yn Ewrop wedi iddo gael ei weld yn y Dwyrain Canol adeg y Croesgadau.
Chwaraeodd y castell ran bwysig yn hanes Cymru yn y canrifoedd dilynol. Yn 1294 gosododd gwrthryfelwyr Madog ap Llywelyn Gastell Harlech dan warchae. Fodd bynnag, derbyniodd y Saeson gyflenwadau o Iwerddon diolch i fynedfa i'r môr yn y castell, a diddymwyd y gwrthryfel. Yn ystod Gwrthryfel Owain Glyndŵr roedd y castell wedi syrthio i ddwylo Glyn Dŵr a daeth yn gartref ac yn bencadlys milwrol iddo am bedair blynedd. Yn 1408 gosododd lluoedd Seisnig, o dan awdurdod y gŵr a gafodd ei goroni yn Harri V yn ddiweddarach, warchae ar y castell. Syrthiodd Harlech yn y pen draw ym mis Chwefror 1409. Roedd y castell hefyd yn ased milwrol pwysig yn ystod Rhyfeloedd y Rhosynnau a'r Rhyfel Cartref.
Mae'r castell heddiw yng ngofal Cadw. Fe'i cynhwyswyd ar restr Safleoedd Treftadaeth y Byd UNESCO yn 1986, fel rhan o safle Cestyll a Muriau Trefi'r Brenin Edward yng Ngwynedd.[2]
- ↑ "Castell Harlech | Cadw". cadw.llyw.cymru. Cyrchwyd 2020-04-28.
- ↑ "Castles and Town Walls of King Edward in Gwynedd". UNESCO World Heritage Centre. UNESCO. Cyrchwyd 31 Mai 2019.