Back Ацгәы Abkhazian Mië ACE Kat Afrikaans Hauskatze ALS ድመት Amharic Posi AMI Felis silvestris catus AN Catte ANG बिल्ली ANP قط Arabic

Cath

Cath
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas: Animalia
Ffylwm: Chordata
Dosbarth: Mammalia
Urdd: Carnivora
Teulu: Felidae
Genws: Felis
Rhywogaeth: F. silvestris
Isrywogaeth: F. s. catus
Enw trienwol
Felis silvestris catus
(Linnaeus, 1758)
Cyfystyron

Felis catus

Mae’r gath (Felis catus neu domesticus) yn famal bach cigysol dof sydd â blew meddal, trwyn byr wisgerog ac ewinedd gwrthdynnol. Mae’n anifail anwes a fegir am ei chwmnïaeth, yn aml, a’i gallu i hela pryf a nadroedd a hynny ers o leiaf 9,500 o flynyddoedd.[1]

Mae’n heliwr celfydd, a cheir dros fil o wahanol fathau. Gellir ei hyfforddi i ufuddhau i orchmynion syml. Mae rhai cathod penodol yn enwog am allu gweithio systemau mecanyddol syml fel dyrnau drysau. Mae cathod yn defnyddio nifer o wahanol fathau o synau ac iaith-gorfforol wrth gyfathrebu. Gyda 600 miliwn o gathod fel anifeiliad anwes ledled y byd, cathod, mae’n bosib, yw’r anifail anwes mwyaf poblogaidd yn y byd.[2]

Credir mai yn yr Hen Aifft y cafodd y cathod cyntaf eu bridio, ond fe ddarganfuwyd mewn astudiaeth yn 2007 mai yn y Dwyrain Canol - a hynny dros 10,000 o flynyddoedd yn ôl.

Gall cath fod yn gath tŷ (neu’n gath anwes), yn gath fferm neu’n gath ledwyllt (neu’n gath grwydr); mae’r olaf yn byw’n rhydd ac yn osgoi cyswllt dynol.[3][4] Gwerthfawrogir y gath ddof gan bobl am ei chwmnïaeth a’u gallu i ladd cnofilod fel llygod. Ceir tua 60 o fridiau gwahanol o gathod.[5]

Mae’r gath yn debyg o ran anatomeg i’r rhywogaethau cathaidd arall: mae ganddi gorff hyblyg cryf, gydag atgyrchau cyflym, dannedd miniog a chrafangau y gellir eu tynnu a'u moeli er mwyn lladd ysglyfaeth bach. Mae ei golwg yn y nos a'i synnwyr arogli wed datblygu'n dda. Mae cyfathrebu cath yn cynnwys lleisiau fel mewian a chanu grwndi, hisian, chwyrlio a rhochian yn ogystal ag iaith y corff sy'n unigryw i gathod. Mae' fwyaf gweithgar gyda'r wawr a'r cyfnos ac yn heliwr unig ond yn rhywogaeth gymdeithasol. Gall glywed synau rhy wan neu'n rhy uchel o ran amledd - a synau sy'n rhy uchel i glustiau dynol, fel y synau a wneir gan lygod a mamaliaid bach eraill.[6] Mae cathod hefyd yn secretu ac yn canfod arogl fferomonau.[7]

Gall cathod dof benywaidd feichiogi rhwng y gwanwyn a diwedd yr hydref, gyda meintiau'r torllwyth yn aml yn amrywio o ddwy i bum cath fach.[8] Mae cathod dof yn cael eu bridio a'u harddangos mewn digwyddiadau fel cathod pedigri cofrestredig. Gall ysbaddu effeithio ar boblogaeth cathod, ond mae cathod ledled y byd ar gynnydd a phoblogaethau o adar yn gostwng[9]

Dofwyd y gath gyntaf yn y Dwyrain Agos tua 7,500 CC.[10] Tybiwyd ers tro bod dofi cathod wedi dechrau yn yr hen Aifft, lle roedd cathod yn cael eu parchu o tua 3100 CC.[11][12] Yn 2020 amcangyfrifir bod 220 miliwn o gathod dan berchnogaeth a 480 wedi mynd yn y gwyllt.[13][14] Yn 2017 y gath ddof oedd yr ail anifail anwes mwyaf poblogaidd yn yr Unol Daleithiau, gyda 95.6 miliwn o gathod yn berchen[15][16][17] a tua 42 miliwn o gartrefi yn berchen ar o leiaf un gath.[18] Yn y Deyrnas Unedig, mae gan 26% o oedolion gath, ac amcangyfrifir bod poblogaeth y cathod anwes yn 10.9 miliwn erbyn 2020.[19]

  1. ↑ "Y gath anwes hynaf a ddarganfyddwyd yng [[Cyprus|Nghyprus]]". National Geographic News. 2004-04-08. Cyrchwyd 2007-03-06. URL–wikilink conflict (help)
  2. ↑ "Amrwyiaeth cathod gan National Geographic". MySpaceTV. Cyrchwyd 2008-11-22.
  3. ↑ Liberg, O.; Sandell, M.; Pontier, D.; Natoli, E. (2000). "Density, spatial organisation and reproductive tactics in the domestic cat and other felids". In Turner, D. C.; Bateson, P. (gol.). The domestic cat: the biology of its behaviour (arg. Second). Cambridge: Cambridge University Press. tt. 119–147. ISBN 9780521636483. Cyrchwyd 25 October 2020.
  4. ↑ Clutton-Brock, J. (1999) [1987]. "Cats". A Natural History of Domesticated Mammals (arg. Second). Cambridge, England: Cambridge University Press. tt. 133–140. ISBN 978-0-521-63495-3. OCLC 39786571. Cyrchwyd 25 October 2020.
  5. ↑ Gwall cyfeirio: Tag <ref> annilys; ni roddwyd testun ar gyfer 'ref' o'r enw Driscoll_al2009
  6. ↑ Moelk, M. (1944). "Vocalizing in the House-cat; A Phonetic and Functional Study". The American Journal of Psychology 57 (2): 184–205. doi:10.2307/1416947. JSTOR 1416947. https://archive.org/details/sim_american-journal-of-psychology_1944-04_57_2/page/184.
  7. ↑ Bland, K. P. (1979). "Tom-cat odour and other pheromones in feline reproduction". Veterinary Science Communications 3 (1): 125–136. doi:10.1007/BF02268958. https://www.gwern.net/docs/catnip/1979-bland.pdf. Adalwyd 15 May 2019.
  8. ↑ Nutter, F. B.; Levine, J. F.; Stoskopf, M. K. (2004). "Reproductive capacity of free-roaming domestic cats and kitten survival rate". Journal of the American Veterinary Medical Association 225 (9): 1399–1402. doi:10.2460/javma.2004.225.1399. PMID 15552315.
  9. ↑ Gwall cyfeirio: Tag <ref> annilys; ni roddwyd testun ar gyfer 'ref' o'r enw Rochlitz
  10. ↑ Driscoll, C. A.; Menotti-Raymond, M.; Roca, A. L.; Hupe, K.; Johnson, W. E.; Geffen, E.; Harley, E. H.; Delibes, M. et al. (2007). "The Near Eastern Origin of Cat Domestication". Science 317 (5837): 519–523. Bibcode 2007Sci...317..519D. doi:10.1126/science.1139518. ISSN 0036-8075. PMC 5612713. PMID 17600185. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=5612713.
  11. ↑ Langton, N.; Langton, M. B. (1940). The Cat in ancient Egypt, illustrated from the collection of cat and other Egyptian figures formed. Cambridge University Press.
  12. ↑ Malek, J. (1997). The Cat in Ancient Egypt (arg. Revised). Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
  13. ↑ "Statistics on cats". carocat.eu. 15 February 2021. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 25 February 2021. Cyrchwyd 15 February 2021.
  14. ↑ Rostami, Ali (2020). "30". In Bowman, Dwight D. (gol.). Toxocara and Toxocariasis. Elsevier Science. t. 616. ISBN 9780128209585.
  15. ↑ "Pet Industry Market Size & Ownership Statistics". American Pet Products Association. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 25 February 2019. Cyrchwyd 25 February 2019.
  16. ↑ "The 5 Most Expensive Cat Breeds in America". moneytalksnews.com. 2017. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 25 February 2019. Cyrchwyd 25 February 2019.
  17. ↑ "Number of cats in the United States from 2000 to 2017/2018". www.statista.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 6 March 2019. Cyrchwyd 3 March 2019.
  18. ↑ "61 Fun Cat Statistics That Are the Cat's Meow! (2022 UPDATE)" (yn Saesneg). 12 December 2020. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 18 February 2022. Cyrchwyd 18 February 2022.
  19. ↑ "How many pets are there in the UK?". www.pdsa.org.uk (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 3 March 2021. Cyrchwyd 29 March 2021.
From Wikipedia, the free encyclopedia · View on Wikipedia

Developed by Tubidy