Cristnogaeth Ddwyreiniol

Mae Cristnogaeth y Dwyrain yn cynnwys traddodiadau Cristnogol a theuluoedd eglwysig a ddatblygodd yn wreiddiol yn ystod hynafiaeth glasurol a hwyr yng Ngorllewin Asia, Gogledd-ddwyrain Affrica, Dwyrain Ewrop, De-ddwyrain Ewrop, Asia Leiaf, arfordir Malabar De Asia, a rhannau o'r Dwyrain Pell. Nid yw'r term yn disgrifio un cymun neu enwad crefyddol.

Y cyfundeb mwyaf o Eglwysi Uniongred yw'r Eglwys Uniongred Ddwyreiniol, yr eglwysi Cristionogol sydd mewn cymundeb a Phatriarchaethau Caergystennin, Alexandria, Antioch a Jeriwsalem. Mae'r eglwysi hyn mewn gwahanol wledydd i gyd mewn cymundeb a'i gilydd. Ystyrir Patriarch Caergystennin fel y cyntaf o ran safle ymysg clerigwyr yr Eglwys, ond nid yw'n bennaeth fel y mae'r Pab yn bennaeth yr Eglwys Gatholig. Mae'r eglwysi yma yn cynnwys Eglwys Uniongred Groeg ac Eglwys Uniongred Rwsia ymysg eraill.

Mae'r tair ar hugain o Eglwysi Catholig y Dwyrain mewn cymundeb â'r Sanctaidd yn y Fatican wrth gael eu gwreiddio yn nhraddodiadau diwinyddol a litwrgaidd Cristnogaeth y Dwyrain. Roedd y rhan fwyaf o'r eglwysi hyn yn rhan o'r Dwyrain Uniongred yn wreiddiol, ond ers hynny maent wedi'u cymodi â'r Eglwys Rufeinig.

Y cyfundeb mawr arall a elwir yn Uniongred yw'r Eglwysi'r tri chyngor, neu Eglwysi Uniongred Orientalaidd, eglwysi sydd mewn cymundeb a'i gilydd ond nid a'r Eglwys Uniongred Ddwyreiniol. Mae'r eglwysi yma yn cydnabod y tri Cyngor Eglwysig cyntaf, Cyngor Cyntaf Nicaea, Cyngor Cyntaf Caergystennin a Cyngor Ephesus, ond yn gwrthod penderfyniadau Cyngor Chalcedon. Mae'r eglwysi yma yn cynnwys yr Eglwys Goptaidd, yr Eglwys Uniongred Syriac, Eglwys Uniongred Ethiopia, Eglwys Uniongred Eritrea, Eglwys Uniongred Syriaidd Malankara ac Eglwysi Apostolaidd Armenia.