Dinas Gaza

Dinas Gaza

Math	dinas, dinas fawr, Bwrdeistrefi Gwladwriaeth Palesteina
Poblogaeth	590,481
Sefydlwyd	15 g CC
Pennaeth llywodraeth	Nizar Hijazi
Cylchfa amser	UTC+2
Gefeilldref/i	Torino, Dunkerque, Tel Aviv, Tabriz, Tromsø, Cascais, Barcelona, Cáceres, Saint-Denis, Communauté urbaine de Dunkerque, Osmangazi
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Israeli-occupied territories
Sir	Llywodraethiaeth Gaza
Gwlad	Palesteina
Arwynebedd	45 km²
Uwch y môr	30 metr
Cyfesurynnau	31.52°N 34.45°E
Cod post	860
Pennaeth y Llywodraeth	Nizar Hijazi
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Mae Gaza (Arabeg: غَزَّة‎ Ġazzah) neu Dinas Gaza^[1], yn ddinas yn Llain Gaza, Palestina, gyda phoblogaeth o 590,481 (yn 2017), sy'n golygu mai hi yw dinas fwya'r wlad. Mae yma olion pobl a fu yma ers 15g CC o leiaf, ac mae nifer o bobloedd ac ymerodraethau gwahanol wedi rheoli Gaza tros lawer o'i hanes. Mae'n rhan o Llywodraethiaeth Gaza sy'n un o 16 Llywodraethiaethau Palesteina.

Gwnaeth y Ffilistiaid yr ardal yn rhan o'u pentapolis ar ôl i'r Hen Eifftiaid ei rheoli am bron i 350 o flynyddoedd.

O dan y Rhufeiniaid profodd Gaza heddwch cymharol a ffynnodd ei phorthladd. Yn 635, hi oedd y ddinas gyntaf ym Mhalesteina i gael ei gorchfygu gan fyddin Fwslimaidd y Rashidun a'i datblygu'n gyflym i fod yn ganolfan cyfraith Islamaidd.

Wedi i'r Croesgadwyr oresgyn y wlad o 1099 ymlaen, roedd Gaza'n adfeilion. Yn y canrifoedd dilynol, profodd Gaza galedi mawr - o gyrchoedd Mongol i lifogydd a locustiaid, gan ei ostwng i statws pentref erbyn yr 16g, pan gafodd ei ymgorffori yn yr Ymerodraeth Otomanaidd. Yn ystod hanner cyntaf rheolaeth yr Otomaniaid, roedd llinach Ridwan yn rheoli Gaza ac oddi tanynt aeth y ddinas trwy oes o fasnachu ac o heddwch. Sefydlwyd bwrdeistref Gaza ym 1893.

Syrthiodd Gaza i luoedd Prydain yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf, gan ddod yn rhan o Balesteina Gorfodol, sef Palesteina dan Fandad. O ganlyniad i Ryfel Arabaidd-Israel 1948, gweinyddodd yr Aifft diriogaeth Llain Gaza a gwnaed sawl gwelliant yn y ddinas. Cipiwyd Gaza gan Israel yn y Rhyfel Chwe Diwrnod ym 1967, ond ym 1993, trosglwyddwyd y ddinas i Awdurdod Cenedlaethol Palestina a oedd newydd ei greu. Yn ystod y misoedd yn dilyn etholiad 2006, fe ddaeth gwrthdaro arfog rhwng carfannau gwleidyddol Palestina, sef Fatah a Hamas, gan arwain at yr olaf yn cymryd grym yn Gaza. O ganlyniad, gosododd yr Aifft ac Israel rwystr ar Llain Gaza.^[2][3]

Prif weithgareddau economaidd Gaza yw diwydiannau bychan ac amaethyddiaeth. Fodd bynnag, mae'r blocâd, gan Israel, a'r gwrthdaro parhaus wedi rhoi'r economi dan bwysau difrifol.^[4] Mae mwyafrif trigolion Gaza yn Fwslimiaid, er bod lleiafrif Cristnogol bach hefyd. Mae gan Gaza boblogaeth ifanc iawn, gyda thua 75% o dan 25 oed. Ar hyn o bryd mae'r ddinas yn cael ei gweinyddu gan gyngor trefol 14 aelod.

1. ↑ The New Oxford Dictionary of English (1998), ISBN 0-19-861263-X, p. 761 "Gaza Strip /'gɑːzə/ a strip of territory in Palestine, on the SE Mediterranean coast including the town of Gaza...".
2. ↑ Gaza Benefiting From Israel Easing Economic Blockade
3. ↑ Gaza Border Opening Brings Little Relief
4. ↑ Gwall cyfeirio: Tag <ref> annilys; ni roddwyd testun ar gyfer 'ref' o'r enw Oxfam