Eglwys Gadeiriol Tyddewi

Eglwys Gadeiriol Tyddewi

Math	cadeirlan Anglicanaidd
Enwyd ar ôl	Dewi Sant
Sefydlwyd	12 g
Daearyddiaeth
Ardal warchodol	Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro
Lleoliad	Tyddewi a Chlos y Gadeirlan
Sir	Sir Benfro
Gwlad	Cymru
Uwch y môr	28.8 metr, 30 metr
Cyfesurynnau	51.8819°N 5.2678°W
Arddull pensaernïol	pensaernïaeth Gothig
Statws treftadaeth	adeilad rhestredig Gradd I, Henebion Cenedlaethol Cymru
Cysegrwyd i	Dewi Sant
Manylion
Deunydd	tywodfaen
Esgobaeth	Esgobaeth Tyddewi
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Eglwys gadeiriol Anglicanaidd yn ninas fechan Tyddewi, Sir Benfro, Cymru, yw Eglwys Gadeiriol Tyddewi. Mae'n canolfan Esgobaeth Tyddewi a phrif sedd Esgob Tyddewi

Saif yr eglwys gadeiriol ar y safle lle yn ôl traddodiad y sefydlwyd cymuned o fynachod gan Dewi ei hun yn y 6g. Rhwng 645 a 1097, ymosodwyd ar y fynachlog lawer gwaith, yn arbennig gan y Llychlynwyr, ond enillodd gymaint o fri fel canolfan dysg gel mai oddi yma y gofynnodd Alfred, brenin Wessex, am gymorth i adfywio dysg yn Wessex. Lladdwyd nifer o'r esgobion gan yr ymosodwyr yn y cyfnod yma, yn cynnwys yr Esgob Morgeneu yn 999, a'r Esgob Abraham yn 1080.

Yn 1081, ymwelodd Gwilym Goncwerwr a'r fangre. Yn 1090, ysgrifennodd yr ysgolhaig Rhygyfarch ap Sulien fuchedd Dewi yn Lladin, gan gynyddu enwogrwydd Tyddewi. Daeth yr ardal i ddwylo'r Normaniaid, ac yn 1115 apwyntiodd Harri I, brenin Lloegr yr Esgob Bernard yn Esgob Tyddewi, a dechreuodd ef adeiladu eglwys gadeiriol newydd. Yn 1123, ar gais yr Esgob Bernard, cyhoeddodd y Pab Calistus II fod Tyddewi yn gyrchfan i bererinion, gyda dwy bererindod i Dyddewi cystal ag un i Rufain, a thair cystal ag un i Jeriwsalem.

Dechreuwyd adeiladu'r eglwys gaderiol bresennol yn 1181. Ychwanegwyd llawer ati ers hynny, er enghraifft y talcen gorllewinol gan John Nash yn niwedd y 18g. Ymhlith y bobl enwog a gladdwyd yn yr eglwys mae Rhys ap Gruffudd ("Yr Arglwydd Rhys").