| Math | cwmwd, teyrnas, Teyrnasoedd Cymru  |
|---|---|
| Sefydlwyd |
|
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol | Teyrnas Gwent |
| Gwlad |  Cymru |
| Yn ffinio gyda | Erging |
Cwmwd canoloesol ac arglwyddiaeth yn ne-ddwyrain Cymru oedd Ewias (Ewyas mewn ffynonellau Saesneg; Ewias Lacy yn nes ymlaen). Mae ei hanes cynnar yn dywyll ac mae barn haneswyr yn rhanedig, ond mae'n bosibl y bu'n un o deyrnasoedd cynnar Cymru. Mae rhai haneswyr yn dadlau y cafodd Ewias ei sefydlu fel mân deyrnas ar ddiwedd cyfnod y Rhufeiniaid yng Nghymru, sef tua dechrau'r 5g OC, ond barn y mwyafrif yw mai is-deyrnas neu arglwyddiaeth o fewn teyrnas Gwent oedd Ewias o'r cychwyn cyntaf. Erbyn yr Oesoedd Canol roedd Ewias yn gwmwd - yn cynrychioli tiriogaeth llai na'r deyrnas wreiddiol dybiedig efallai, a dan reolaeth teyrnas Gwent. Roedd y cwmwd yn cynnwys Dyffryn Ewias (yn Sir Fynwy heddiw) ac ardal helaethach, i'r dwyrain, sy'n gorwedd yn Swydd Henffordd yn Lloegr heddiw: roedd yr ardal olaf yn cynnwys pentrefi Ewyas Harold ac Ewyas Lacy yn Swydd Henffordd, sy'n cadw enw'r hen gwmwd.