Ffosffad

Ffosffad

Math o gyfrwng	dosbarth strwythurol cyfansoddion cemegol
Math	phosphorus compound, oxygen compound
Rhan o	phosphate-containing compound metabolic process, sodium:phosphate symporter activity, phosphate:proton symporter activity
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Cemegyn ac ion anorganig yw ffosffad (PO₄^3-). Halen asid ffosfforig, wedi'i nodweddi gan atom o ffosfforws. Oherwydd ei natur dra adweithiol, ar y ffurf yma wedi'i glymu ag ocsigen (wedi'i ocsideiddio) y mae'r elfen ffosfforws yn bodoli mewn natur bron yn ddieithriad. (Pan nad yw wedi ïoneiddio, ffurfia asid ffosfforig (H₃PO₄).) Mewn cemeg organig gall ffosffad ffurfio esterau gyda chyfansoddion eraill. Mae esterau (ac anhydradau asid) ffosffad yn hollbwysig mewn biocemeg a gweithgaredd cemegol bywyd.  Mae patrwm ïoneiddio ffosffad, er yn syml, yn cyfrannu'n sylweddol i'r hyn y galwn yn fywyd. Enghraifft o hyn yw'r modd y mae yn cadw pH celloedd (yn arbennig y cytoplasm) yn gyson (byffer). Heb hwn ni fyddai modd i broteinau gweithredu fel ensymau. Fel arfer mae'r ffosffad biolegol yn bodoli mewn ffurf wedi'i glymu a moleciwl organig (hy. yn cynnwys carbon) trwy fond ester, er bod bondiau asid anhydrid yn nodweddi prosesau sy'n ymwneud ag egni (ee. ATP a 1,3 diffosffoglycerad yng nglycolysis).