Back Staat Afrikaans Staat ALS አገር ግዛት Amharic Estau AN دولة Arabic ܐܬܪܐ ARC دولة ARY دوله ARZ Estáu AST Пачалихъ AV
| Gwleidyddiaeth |
|---|
.svg) |
|
Safbwyntiau |
| Geirfa |
Cyfundrefn wleidyddol gydag awdurdod dros diriogaeth ydy gwladwriaeth. Yn y byd modern, mae'r term bron yn gyfystyr â sofraniaeth. Weithiau caiff ei ddefnyddio yn gyfystyr â gwlad (bro ddaearyddol), ond nid â chenedl (bro ddiwylliannol).
Yn fewnwladol, pwrpas y wladwriaeth yw i ddarparu fframwaith o gyfraith a threfn i gadw ei thrigolion yn ddiogel, ac i weinyddu materion sydd yn berthnasol i'r wladwriaeth. Felly, mae gan y mwyafrif o wladwriaethau sefydliadau megis deddfwrfa neu gyrff deddfwriaethol, llysoedd barn, a heddlu ar gyfer defnydd mewnol, a lluoedd arfog i sicrhau diogelwch allanol. Yn y ddwy ganrif ddiwethaf, derbyniodd y mwyaf o wladwriaethau cyfrifoldeb dros nifer fawr o faterion cymdeithasol, ac felly datblygodd gysyniad y wladwriaeth les. Ar adegau gwahanol yn hanes mae rhai wladwriaethau wedi ymyrryd ar hawliau grwpiau ac unigolion yn fwy nag eraill. Bu wladwriaethau totalitaraidd megis yr Undeb Sofietaidd Gomiwnyddol a'r Almaen Natsïaidd yn rheoli rhyddid barn.