Back Llyn Fawr Breton Ллин-Ваур CV Llyn Fawr English Llyn Fawr NN Ллин-Ваур Russian Llyn Fawr Swedish
 | |
| Math | cronfa ddŵr  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Y Rhigos |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 51.7197°N 3.5683°W |
| Rheolir gan | Dŵr Cymru |
 | |
Llyn yn Rhondda Cynon Taf yn ne Cymru yw Llyn Fawr. Fe'i lleolir i'r de o bentrefi Cefn Rhigos a Rhigos. Mae'n fwyaf adnabyddus oherwydd y darganfyddiadau pwysig o arfau a chelfi o ddiwedd Oes yr Efydd a dechrau Oes yr Haearn a wnaed yno.
Saif y llyn islaw Craig y Llyn, gerllaw tarddle Afon Rhondda Fawr, 368 medr uwch lefel y môr; mae ei arwynebedd yn 9.8 hectar (24 acer). Llyn naturiol ydyw, ond adeiladwyd argae i'w droi yn gronfa ddŵr tua dechrau'r 20g.
Rhwng 1911 a 1913, yn ystod y gwaith o adeiladu'r argae, cafwyd hyd i amrywiaeth o arfau a chelfi; roedd y rhan fwyaf yn dyddio'n ôl i ran olaf Oes yr Efydd ond hefyd yn cynnwys y celfi haearn cynharaf i'w darganfod yng Nghymru, yn fwyaf arbennig: cleddyf haearn yn arddull Hallstatt. Roedd yno hefyd ben gwaywffon a chryman haearn. Roedd y celfi efydd yn cynnwys dau grochan a phennau bwyeill. Credir fod yr eitemau yma wedi eu gosod yn y llyn fel offrwm i'r duwiau, efallai tua 650 CC.