Maesyfed (pentref)

Maesyfed

Math	pentref
Daearyddiaeth
Sir	Maesyfed
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	52.24°N 3.16°W
Cod OS	SO212609
Cod post	LD8
Gwleidyddiaeth
AC/au	James Evans (Ceidwadwyr)
AS/au	Fay Jones (Ceidwadwyr)
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Am leoedd eraill o'r enw "Maesyfed", gweler Maesyfed.

Pentref a chymuned ym Mhowys, Cymru, yw Maesyfed^[1][2] (Saesneg: New Radnor). Saif ne'r sir, yn agos i'r ffîn a Lloegr, ger cyffordd yr A44 a'r B4372, i'r dwyrain o dref Llandrindod.

Ar un adeg, y pentref oedd canolfan arglwyddiaeth Maesyfed, a chynlluniwyd y dref fel bwrdeisdref. Daeth Gerallt Gymro yma gyda'r Archesgob Baldwin yn 1188. Wedi ffurfio Sir Faesyfed, Maesyfed oedd y brif dref hyd y 17g, pan ddaeth Llanandras yn brif dref yn ei lle.

Mae'r enw i'w ganfod mewn ysgrifen mor gynnar a 991 ar ffurf 'maes hefed'. Ystyr 'maes' ydy 'cae' neu dir agored ac enw person yw 'Hyfaidd'. Arferid galw'r dyffryn lle saif Maesyfed yn Fro Hyfeid.

Ceir castell yma, a adeiladwyd gan William Fitz Osbern Iarll Henffordd tan iddo farw yn 1071 ac yna Philip de Breos tua 1086. Newidiodd ddwylo sawl gwaith cyn i Owain Glyndŵr ei ddinistrio. Yn 1196 bu byddin Rhys ap Gruffudd (neu'r Arglwydd Rhys) yn fuddugol ym Mrwydr Maesyfed ar lawr y dyffryn pan laddwyd deugain o farchogion Roger Mortimer o Wigmore a Hugh de Say.

Mae'r gymuned yn cynnwys rhan sylweddol o Fforest Clud, gan gynnwys y pwynt uchaf, Rhos Fawr (660 medr). Roedd y boblogaeth yn 2001 yn 410.

Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan James Evans (Ceidwadwyr)^[3] ac yn Senedd y DU gan Fay Jones (Ceidwadwyr).^[4]

1. ↑ "Rhestr o Enwau Lleoedd Safonol Cymru". Llywodraeth Cymru. 14 Hydref 2021.
2. ↑ British Place Names; adalwyd 7 Tachwedd 2021
3. ↑ Gwefan Senedd Cymru
4. ↑ Gwefan Senedd y DU