Back Мианма Abkhazian Myanmar ACE Бирмэ ADY Mianmar Afrikaans Myanmar ALS ምየንማ Amharic Burma AMI Birmania AN Burma ANG म्याँमार ANP
 | |
 | |
| Arwyddair | Gadewch i'r daith ddechrau  |
|---|---|
| Math | gwladwriaeth sofran, gwlad, gweriniaeth |
| Prifddinas | Naypyidaw |
| Poblogaeth | 53,370,609 |
| Sefydlwyd | 4 Ionawr 1948: Annibyniaeth oddi wrth Lloegr |
| Anthem | Kaba Ma Kyei |
| Pennaeth llywodraeth | Min Aung Hlaing |
| Cylchfa amser | UTC+06:30, Asia/Yangon |
| Iaith/Ieithoedd swyddogol | Byrmaneg |
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol | De-ddwyrain Asia |
| Gwlad | Myanmar |
| Arwynebedd | 676,577.2 ±0.1 km² |
| Yn ffinio gyda | Bangladesh, Gweriniaeth Pobl Tsieina, India, Laos, Gwlad Tai |
| Cyfesurynnau | 22°N 96°E |
| Gwleidyddiaeth | |
| Corff deddfwriaethol | Cynulliad yr Undeb |
| Swydd pennaeth y wladwriaeth | Arlywydd Myanmar |
| Pennaeth y wladwriaeth | Myint Swe |
| Swydd pennaeth y Llywodraeth | Cyngor Gweinyddiaeth y Wladwriaeth, Cwnsler Gwladriaeth Myanmar |
| Pennaeth y Llywodraeth | Min Aung Hlaing |
 | |
.svg) | |
| Ariannol | |
| Cyfanswm CMC (GDP) | $65,125 million, $59,364 million |
| Arian | kyat |
| Canran y diwaith | 3 ±1 canran |
| Cyfartaledd plant | 2.05 |
| Mynegai Datblygiad Dynol | 0.585 |
Gwlad yn ne-ddwyrain Asia yw Undeb Myanmar neu Myanmar (hefyd cyn 1989: Undeb Myanmar neu Myanmar, Bwrma). Mae'n ffinio â Bangladesh i'r gorllewin, India i'r gogledd-orllewin, Gweriniaeth Pobl Tsieina i'r gogledd-ddwyrain, Laos i'r dwyrain a Gwlad Tai i'r de-ddwyrain. Mae llywodraethau milwrol yn rheoli'r wlad ers 1962.
O ran maint, hi yw'r wlad fwyaf ar dir mawr De-ddwyrain Asia (Indo-Tsieina) ac mae ganddi boblogaeth o tua 55 miliwn.[1] Prifddinas y wlad yw Naypyidaw, a'i dinas fwyaf yw Yangon (Rangoon gynt).[2]
Ymhlith y gwareiddiadau cynnar yn yr ardal roedd y dinas-wladwriaethau Pyu sy'n siarad Tibeto-Bwrmaidd ym Myanmar Uchaf a theyrnasoedd Mon ym Myanmar Isaf.[3] Yn y 9g, aeth pobl Bamar i mewn i ddyffryn Irrawaddy uchaf, ac yn dilyn sefydlu'r Deyrnas Baganaidd yn y 1050au, yn araf bach daeth yr iaith Byrmaneg, diwylliant, a Bwdhaeth Theravada yn flaenllaw yn y wlad. Syrthiodd y Deyrnas Baganaidd i'r Mongoliaid, a daeth sawl gwladwriaeth ryfelgar i'r amlwg. Yn yr 16g, wedi'i haduno gan linach Taungoo, daeth y wlad yn ymerodraeth fwyaf yn hanes De-ddwyrain Asia am gyfnod byr. Roedd llinach Konbaung o ddechrau'r 19g yn rheoli ardal a oedd yn cynnwys Myanmar modern ac yn rheoli Assam, Bryniau Lushai, a Manipur. Cipiodd Cwmni India'r Dwyrain reolaeth ar weinyddiaeth Myanmar ar ôl tri Rhyfel Eingl-Bwrma yn y 19g, a daeth y wlad yn wladfa Brydeinig. Ar ôl i Japan ei meddiannu am gyfnod byr, ailorchfygwyd Myanmar gan y Cynghreiriaid. Ar 4 Ionawr 1948, datganodd Myanmar ei hannibyniaeth oddi wrth Lloegr dan delerau Deddf Annibyniaeth Burma 1947.
Bu cryn aflonyddwch yn dilyn annibyniaeth Myanmar, gyda gwrthdaro parhaus hyd heddiw. Arweiniodd y coup d'état yn 1962 at unbennaeth filwrol o dan Blaid Rhaglen Sosialaidd Burma. Ar 8 Awst 1988, arweiniodd Gwrthryfel 8888 at drawsnewidiad i system amlbleidiol ddwy flynedd yn ddiweddarach, ond gwrthododd y cyngor milwrol ildio pŵer, ac mae wedi parhau i reoli’r wlad hyd heddiw. Mae'r wlad yn parhau i fod yn llawn ymryson ethnig ymhlith llawer o grwpiau ethnig ac mae ganddi un o'r rhyfeloedd cartref sydd wedi para hiraf, yn y byd. Mae'r Cenhedloedd Unedig a sawl sefydliad arall wedi adrodd am droseddau cyson a systemig ar ddiffyg hawliau dynol yn y wlad.[4] Yn 2011, diddymwyd y junta milwrol yn swyddogol yn dilyn etholiad cyffredinol 2010, a gosodwyd llywodraeth sifil mewn enw. Rhyddhawyd Aung San Suu Kyi a charcharorion gwleidyddol a chynhaliwyd etholiad cyffredinol Myanmar 2015, gan arwain at well cysylltiadau tramor a lleddfu sancsiynau economaidd,[5] er bod triniaeth y wlad o'i lleiafrifoedd ethnig yn parhau i godi gwrychyn gwledydd eraill.[6]
Yn dilyn etholiad cyffredinol Myanmar 2020, pan enillodd plaid Aung San Suu Kyi fwyafrif clir yn y ddau dŷ, cipiodd byddin Bwrma (y Tatmadaw) bŵer eto mewn coup d'état.[7] Arweiniodd y coup, a gondemniwyd yn eang gan y gymuned ryngwladol, at brotestiadau eang a pharhaus ym Myanmar ac gwelwyd gormes gwleidyddol treisgar gan y fyddin.[8] Arestiwyd Aung San Suu Kyi er mwyn ei thynnu o fywyd cyhoeddus, a’i chyhuddo o droseddau’n amrywiol o lygredd, torri protocolau COVID-19 ayb; mae pob un o'r cyhuddiadau yn ei herbyn "wedi'u cymell yn wleidyddol" yn ôl sylwedyddion annibynnol.[9]
Mae Myanmar yn aelod o Uwchgynhadledd Dwyrain Asia, y Mudiad Heb Aliniad, ASEAN, a BIMSTEC, ond nid yw'n aelod o Gymanwlad y Cenhedloedd er ei fod unwaith yn rhan o'r Ymerodraeth Brydeinig. Mae Myanmar yn Bartner o fewn Sefydliad Cydweithredu Shanghai. Mae'r wlad yn gyfoethog iawn ei hadnoddau naturiol, megis jâd, gemau, olew, nwy naturiol, tîc a mwynau eraill, yn ogystal ag ynni adnewyddadwy, sydd â'r potensial pŵer solar uchaf o'i gymharu â gwledydd eraill yr ardal. Fodd bynnag, mae Myanmar wedi dioddef ers amser maith o ansefydlogrwydd, trais carfannol, llygredd, seilwaith gwael, yn ogystal â hanes hir o ecsbloetio trefedigaethol heb fawr o ystyriaeth i ddatblygiad dynol.[10]
Yn 2013, roedd ei CMC (enwol) yn US$56.7 biliwn o'i gymharu â Chymru a oedd yn US$98 biliwn yn 1918; bron dwywaith mor gyfoethog â Mayanmar. Roedd ei CMC (PPP) yn US$221.5 biliwn.[11] Mae'r bwlch incwm (rhwng y cyfoethogion a'r bobl dlawd) ym Myanmar ymhlith y bwlch ehangaf yn y byd, gan fod cyfran fawr o'r economi yn cael ei rheoli gan gyfeillion y jwnta milwrol.[12] Myanmar yw un o'r gwledydd lleiaf datblygedig yn y byd. Ers 2021, dadleoliwyd mwy na 600,000 o bobl ledled Myanmar oherwydd yr ymchwydd mewn trais ar ôl y coup, gyda mwy na thair miliwn o bobl mewn angen dybryd am gymorth dyngarol.[13]
- ↑ "Myanmar Population 2024 (Live)". worldpopulationreview.com. Cyrchwyd 2024-08-10.
- ↑ "Burma". The World Factbook. U.S. Central Intelligence Agency. 8 August 2023. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 10 February 2021. Cyrchwyd 23 January 2021.
- ↑ O'Reilly, Dougald JW (2007). Early civilizations of Southeast Asia. United Kingdom: Altamira Press. ISBN 978-0-7591-0279-8.
- ↑ "Burma". Human Rights Watch. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 1 December 2011. Cyrchwyd 6 July 2013.
- ↑ Madhani, Aamer (16 November 2012). "Obama administration eases Burma sanctions before visit". USA Today. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 13 January 2013. Cyrchwyd 22 August 2017.
- ↑ Greenwood, Faine (27 May 2013). "The 8 Stages of Genocide Against Burma's Rohingya | UN DispatchUN Dispatch". Undispatch.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 18 June 2013. Cyrchwyd 13 April 2014.
- ↑ "Myanmar military takes control of country after detaining Aung San Suu Kyi" (yn Saesneg). BBC News. 1 February 2021. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 31 January 2021. Cyrchwyd 1 February 2021.
- ↑ Wee, Sui-Lee (5 December 2021). "Fatalities Reported After Military Truck Rams Protesters in Myanmar". The New York Times. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 7 December 2021. Cyrchwyd 7 December 2021.
- ↑ Ratcliffe, Rebecca (6 December 2021). "Myanmar's junta condemned over guilty verdicts in Aung San Suu Kyi trial". The Guardian. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 7 December 2021. Cyrchwyd 7 December 2021.
- ↑ Wong, John (March 1997). "Why Has Myanmar not Developed Like East Asia?". ASEAN Economic Bulletin 13: 344–358. doi:10.1355/AE13-3E (inactive 22 November 2024) . ISSN 0217-4472. JSTOR 25773443. https://www.jstor.org/stable/25773443. Adalwyd 8 May 2023.
- ↑ "Burma (Myanmar)". World Economic Outlook Database. International Monetary Fund. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 29 March 2021. Cyrchwyd 19 May 2017.
- ↑ Eleven Media (4 September 2013). "Income Gap 'world's widest'". The Nation. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 15 September 2014. Cyrchwyd 15 September 2014.
- ↑ "Issue Brief: Dire Consequences: Addressing the Humanitarian Fallout from Myanmar's Coup - Myanmar". ReliefWeb. 21 October 2021. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 February 2022. Cyrchwyd 9 August 2022.