Peiriant

Peiriant

Peiriant rholio sigaréts James Albert Bonsack, a ddyfeisiwyd ym 1880 (patent yn 1881)
Math	dyfais, converter
Yn cynnwys	mecanwaith
Gwneuthurwr	Manufacture of machinery and equipment n.e.c.
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Dyfais sy'n defnyddio egni er mwyn cyflawni rhyw weithred ydy peiriant. Defnyddir y gair i ddisgrifio dyfais sy'n cynorthwyo gydag unrhyw fath o waith. Mewn gwyddoniaeth a thechnoleg, mae peiriant yn system ffisegol sy'n defnyddio pŵer i gymhwyso grymoedd a rheoli symudiad i gyflawni gweithred. Mae'r term yn cael ei gymhwyso'n gyffredin i ddyfeisiau artiffisial, megis y rhai sy'n defnyddio injans neu foduron, a hefyd i facromoleciwlau biolegol naturiol, megis peiriannau moleciwlaidd. Gall peiriannau gael eu gyrru gan anifeiliaid a phobl, gan rymoedd naturiol fel gwynt a dŵr, a chan bŵer cemegol, thermol neu drydanol, ac maent yn cynnwys system o fecanweithiau sy'n siapio mewnbwn yr ysgogwr (actuator) i gyflawni cymhwysiad penodol o rymoedd allbwn a symudiad. Ymhlith y peiriannau eraill mae cyfrifiaduron a synwyryddion sy'n monitro perfformiad ac yn cynllunio symudiad, a elwir yn aml yn systemau mecanyddol.

Nododd athronwyr naturiol y Dadeni chwe pheiriant syml sef dyfeisiau elfennol a oedd yn symud llwyth, a chyfrifo'r gymhareb o rym allbwn i rym mewnbwn, a elwir heddiw yn fantais fecanyddol.^[1]

Mae peiriannau modern yn systemau cymhleth sy'n cynnwys elfennau strwythurol, mecanweithiau a chydrannau rheoli ac sy'n cynnwys rhyngwynebau ar gyfer defnydd cyfleus. Mae'r enghreifftiau'n cynnwys:

• ystod eang o gerbydau, megis trenau, ceir, cychod ac awyrennau;
• offer yn y cartref a'r swyddfa, gan gynnwys cyfrifiaduron, adeiladu systemau trin aer a thrin dŵr, yn ogystal â
• pheiriannau fferm, offer peiriannol a systemau awtomeiddio ffatri a robotiaid.

1. ↑ Usher, Abbott Payson (1988). A History of Mechanical Inventions. USA: Courier Dover Publications. t. 98. ISBN 978-0-486-25593-4.