 | |
| Math | traeth, bar  |
|---|---|
| Cysylltir gyda | John Evans, cocsen |
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Gwynedd |
| Gwlad |  Cymru |
| Cyfesurynnau | 53.240944°N 4.043623°W |
 | |
| Statws treftadaeth | Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig |
| Manylion | |
Traeth llanwol eang yn Sir Conwy, Cymru, yw Traeth Lafan. Saif ar Fae Conwy rhwng Bangor, Gwynedd a Llanfairfechan.
Ardal o fanciau tywod a mwd rhynglanwol ydyw, ar ben dwyreiniol Afon Menai. Ei arwynebedd pan fo'r llanw allan yw 2642 hectar. Pan fo'r llanw allan mae nifer o ffrydiau bychain dŵr croyw yn rhedeg drosto i'r môr. Mae'n cynnwys banc tywod anferth ar ei ymyl ogledd-ddwyreiniol a elwir yn Fanc y Dytshmon (Dutchman's Bank). Yn ôl traddodiad roedd y traeth yn dir sych ar un adeg ac yn rhan o deyrnas chwedlonol Tyno Helig a foddiwyd un noson ystormus.
Am ganrifoedd roedd pobl yn gorfod croesi Traeth Lafan ar lanw isel i ddal cwch fferi a ddeuai drosodd i'w cyfarfod er mwyn croesi i Ynys Môn. Dyma'r ffordd y cludwyd corff Siwan (gwraig Llywelyn Fawr) i'w orffwysfa ym mynachlog Llan-faes yn 1237. Yma hefyd, yn ôl pob tebyg, yr ymladdwyd Brwydr Moel-y-don ar 6 Tachwedd 1282, rhwng y Cymry a'r Saeson.
Dyma gofnod o groesi Traeth Lafan ar y fferi ar 28 Medi 1685:
- We passed over Penmaenmawr at the foot of which on this side I met Lord Bulkeley's coach and servants, but they told as they had escaped very narrowly being cast away in coming over the (Beaumaris) ferry, and that the winds were so high that it was not fit for us to attempt that way[1]
- ↑ Lord Clarendon: Trans. AAS&FC 1961