Back Vertering Afrikaans Verdauung ALS Dichestión AN Ǣtweg ANG هضم Arabic পাচন Assamese Dixestión AST Аш һеңдереү Bashkir Vėrškėnėms BAT-SMG Страваванне Byelorussian
| |||||||||||
| Enghraifft o'r canlynol | proses fiolegol  | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Math | proses mewn organebau amlgellog | ||||||||||
| Yn cynnwys | part of the digestion process | ||||||||||
| Enw brodorol | systema digestorium | ||||||||||
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |||||||||||
Torri moleciwlau bwyd anhydawdd mawr yn foleciwlau bwyd bach sy'n hydawdd mewn dŵr er mwyn eu hamsugno i blasma gwaed yw treulio bwyd. Mewn rhai organebau, amsugnir y sylweddau llai hyn trwy'r coluddyn bach i mewn i lif y gwaed. Math o gatabolaeth yw treulio bwyd ac fe'i rhennir yn aml yn ddwy broses wahanol yn seiliedig ar sut y torrir y bwyd i lawr: treulio mecanyddol a chemegol. Cyfeiria treulio mecanyddol at dorri darnau mawr o fwyd i lawr yn gorfforol yn ddarnau llai er mwyn i ensymau eu treulio wedyn. Mewn treulio cemegol, bydd ensymau yn torri bwyd i lawr yn foleciwlau y gall y corff eu defnyddio.
Yn y system dreulio ddynol, mae bwyd yn mynd i mewn i'r geg lle y mae treulio mecanyddol yn dechrau drwy gnoi'r bwyd a'i wlychu â phoer. Daw poer o'r chwarennau poer ac mae'n cynnwys amylas poerol, sef ensym sy'n cychwyn treulio startsh mewn mwyn. Mae hefyd yn cynnwys mwcws, sy'n iro'r bwyd, a charbonad hydrogen, sy'n creu'r amodau pH alcalïaidd delfrydol i amylas gael gweithio. Ar ôl iddo gael ei gnoi a'i startsh ei dreulio, bydd y bwyd ar ffurf màs slyri crwn bach o'r enw bolws. Mae hwn yn mynd i lawr y bibell fwyd i mewn i'r stumog trwy weithred peristalsis. Mae sudd gastrig yn y stumog yn cychwyn treulio'r protein. Mae sudd gastrig yn cynnwys asid hydroclorig a phepsin yn bennaf, a chan y gall y ddau gemegyn hwn niweidio wal y stumog, bydd y stumog yn secretu mwcws, sy'n creu haen llysnafeddog fel rhwystr rhag effeithiau gwael y cemegau. Wrth i brotein gael ei treulio, mae peristalsis, sef pan fydd y cyhyrau'n cyfyngu mewn tonnau ar hyd wal y stumog, yn achosi cymysgu mecanyddol. Mae hyn yn gadael i'r bwyd gael ei gymysgu â'r ensymau treuliol.
Ar ôl cryn dipyn (fel arfer 1–2 awr mewn pobl, 4–6 awr mewn cŵn, 3–4 mewn cathod anwes), ceir hylif trwchus o'r enw'r treulfwyd. Pan fydd falf y sffincter pylorig yn agor, â'r treulfwyd i mewn i'r dwodenwm lle caiff ei gymysgu â'r ensymau treuliol o'r pancreas a sudd bustl o'r coluddyn bach, lle y mae'r treulio yn parhau. Pan dreulir y treulfwyd yn llawn, caiff ei amsugno i'r gwaed. Mae 95% o amsugno maetholion yn digwydd yn y coluddyn bach. Ailamsugnir dŵr a mwynau i mewn i'r gwaed yn y colon (y coluddyn mawr) lle y mae'r pH ychydig yn asidig, ryw 5.6 ~ 6.9. Mae rhai fitaminau, fel biotin a fitamin K (K2MK7), sy'n cael eu cynhyrchu gan facteria yn y colon yn cael eu hamsugno i'r gwaed yn colon hefyd. Ceir gwared â'r gwastraff o'r rectwm drwy ymgarthu.