Tyrmerig

Turmeric
Curcuma longa
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas:	Plantae
Ddim wedi'i restru:	Angiosperms
Ddim wedi'i restru:	Monocots
Ddim wedi'i restru:	Commelinids
Urdd:	Zingiberales
Teulu:	Zingiberaceae
Genws:	Curcuma
Rhywogaeth:	C. longa
Enw deuenwol
Curcuma longa L.[1]
Cyfystyron
Curcurma domestica Valeton

Blodyn parhaol sy'n perthyn i deulu'r Zingiberaceae (neu 'sinsir') ydy tyrmerig (hefyd twrmeric ac ati) (Lladin: Curcuma longa)^[2] sy'n rhisomaidd, yn sbeis rhinweddol, bwytadwy.^[3] Mae'n frodorol o India, ac mae angen tymheredd o rhwng 20 a 30 °C (68 and 86 °F) a chryn dipyn o law iddo dyfu ar ei orau.^[4] Caiff y planhigyn ei gynhaeafu'n flynyddol er mwyn trawsblannu rhai o'u rhisomau ar gyfer y flwyddyn dilynol.

Defnyddir tyrmerig i goginio, pan fo'n ffres; fel arall mae'n rhaid berwi'r rhisomau am 30-45 munud a'u sychu mewn popty cynnes,^[5] ac yna cant eu malu mewn melin fechan yn bowdwr melyn-oren cryf. Defnyddir y powdwr mewn coginio Indiaidd, yn enwedig mewn cyri neu i lifo dillad neu roi lliw i fwstad. Mae tyrmerig yn cynnwys curcwmin, sy'n rhoi iddo ei flas chwerw a'i ogla cryf: ychydig yn boeth fel pupur ac arogl fel mwstad.

India yw'r prif wlad lle cynhyrchir tyrmerig,^[6] a cheir sawl enw amdano drwy'r wlad.

1. ↑ "Curcuma longa information from NPGS/GRIN". ars-grin.gov. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2009-01-20. Cyrchwyd 2008-03-04.
2. ↑ http://www.merriam-webster.com/dictionary/turmeric
3. ↑ Chan, E.W.C. et al.; Lim, Y.Y.; Wong, S.K.; Lim, K.K.; Tan, S.P.; Lianto, F.S.; Yong, M.Y. (2009). "Effects of different drying methods on the antioxidant properties of leaves and tea of ginger species". Food Chemistry 113 (1): 166–172. doi:10.1016/j.foodchem.2008.07.090.
4. ↑
5. ↑ Indian Spices. "Turmeric processing". kaubic.in. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-05-28. Cyrchwyd 2013-07-07.
6. ↑ Tahira JJ et al (2010). "Weed flora of Curcuma longa". Pakistan J Weed Sci Res 16 (2): 241–6. http://www.wssp.org.pk/14_justina_janes.pdf. Adalwyd 11 Hydref 2012.