Undduwiaeth

Undduwiaeth

Math o gyfryngau	cred crefyddol
Math	theistiaeth
Y gwrthwyneb	amldduwiaeth
Yn cynnwys	Tawhid
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Undduwiaeth (sillafiad amgen: unduwiaeth) yw'r athrawiaeth mai un Duw yn unig sy'n bodoli.^{[1] [2]} Saif mewn gwrthgyferbyniad llwyr i athrawiaeth amldduwiaeth. Gydag ambell eithriad hanesyddol, fel crefydd unduwiaethol Akhenaten yn yr Hen Aifft, mae crefyddau undduwiaethol mawr y byd - sef Iddewiaeth, Cristnogaeth ac Islam a'u canghennau - yn tarddu o'r un ffynhonnell yn y traddodiad Iddewig.

Y diffiniad culach o undduwiaeth yw'r gred mewn un bodolaeth sy'n hollalluog, yn hollbresennol, yn ddiarfod, yn llawn ewyllus da ac a greodd y byd.^[3][4]

Gellir gwahaniaethu rhwng undduwiaeth ecsgliwsif, ac undduwiaeth gynhwysol ac undduwiaeth luosog (panentheistig) sydd, tra’n cydnabod gwahanol dduwiau gwahanol, yn rhagdybio rhyw undod gwaelodol.

Gwahaniaethir undduwiaeth oddi wrth henotheistiaeth, cyfundrefn grefyddol lle mae'r crediniwr yn addoli un duw heb wadu y gall eraill addoli gwahanol dduwiau gyda'r un dilysrwydd, ac undduwiaeth, adnabyddiaeth o fodolaeth llawer o dduwiau ond gydag addoliad cyson un duw yn unig.^[5] Efallai i Julius Wellhausen ddefnyddio'r term monolatry am y tro cyntaf.

Mae’r diffiniad ehangach o undduwiaeth yn nodweddu traddodiadau Bábiaeth, y Ffydd Bahá’í, Cao Dai (Caodaiism), Cheondoism (Cheondogyo), Cristnogaeth,^[6] Deistiaeth, ffydd Drwsiad^[7] Eckankar, Siciaeth, sectau Hindŵaidd megis Shavisiaeth a Vaish, Islam, Iddewiaeth, Mandaeiaeth, Rastafari, Seicho no Ie, Tenrikyo (Tenriiaeth), Yasidiaeth, a Zoroastriaeth, ac mae elfennau o feddwl cyn-fonotheistaidd i'w cael mewn crefyddau cynnar megis Ateniaeth, crefydd hynafol Tsieina, ac Iahwiaeth.^[8]

1. ↑ "monotheism". Oxford Dictionaries. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2017-01-09. Cyrchwyd 2022-01-16.
2. ↑ "monotheism". Cambridge Dictionary.
3. ↑ Monotheism. Hutchinson Encyclopedia (12th edition). t. 644.
4. ↑ Cross, F.L.; Livingstone, E.A., eds. (1974). "Monotheism". The Oxford Dictionary of the Christian Church (2 ed.). Oxford: Oxford University Press.
5. ↑ Frank E. Eakin, Jr. The Religion and Culture of Israel (Boston: Allyn and Bacon, 1971), 70.
6. ↑ Christianity's status as monotheistic is affirmed in, among other sources, the Catholic Encyclopedia (article "Monotheism"); William F. Albright, From the Stone Age to Christianity; H. Richard Niebuhr; About.com, Monotheistic Religion resources Archifwyd 2006-05-21 yn y Peiriant Wayback; Kirsch, God Against the Gods; Woodhead, An Introduction to Christianity; The Columbia Electronic Encyclopedia Monotheism; The New Dictionary of Cultural Literacy, monotheism; New Dictionary of Theology, Paul Archifwyd 2018-07-04 yn y Peiriant Wayback, pp. 496–499; Meconi. "Pagan Monotheism in Late Antiquity". pp. 111ff.
7. ↑ Obeid, Anis (2006). The Druze & Their Faith in Tawhid. Syracuse University Press. t. 1. ISBN 978-0-8156-5257-1. Cyrchwyd 27 May 2017.
8. ↑ References: