Zoroastriaeth

Zoroastriaeth

Zoroastriad modern yn addoli mewn teml tân yn Yazd, Iran.
Enghraifft o'r canlynol	crefydd
Math	dualistic cosmology
Rhan o	Iranian religions
Sylfaenydd	Zarathustra
Gwladwriaeth	India, Iran, Cyrdistan Iracaidd, Unol Daleithiau America, Wsbecistan, Canada, Tajicistan
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Zoroastriaeth neu Mazdayasna yw'r grefydd a sefydlwyd gan y proffwyd Zarathustra, tua dechrau'r 6g CC, ym Mhersia (Iran). Mae'n un o grefyddau hyna'r byd sy'n parhau i gael ei harfer heddiw.^[1][2]

Mae'n grefydd ddeuolaidd gyn-Islamaidd sy'n dal i oroesi mewn rhannau o Iran a rhai o'r gwledydd cyfagos; mae Parsïaid India yn dilyn ffurf arbennig ar Zoroastriaeth a elwir Parsïaeth.

Mae Zoroastriaeth yn cydnabod dwy egwyddor sylfaenol yn y bydysawd, sef Ahura Mazda, un o dduwiau hynafol Iran sy'n cynrychioli'r Goleuni a Daioni, a'i wrthwyneb Ahriman. Gornest y ddau rym elfennol hyn yw bywyd dyn a'r bydysawd. Nid yw'r ornest yn gyfartal gan fod Daioni yn rhwym o ennill yn y diwedd. Pan ddigwydd hynny bydd Ahura Mazda yn atgyfodi y meirw a chreu paradwys newydd ar y ddaear; un o arwyddion y dyddiau hynny yw dychweliad Zarathustra i'r byd fel math o feseia.

Yn ôl dysgeidiaeth Zoroastriaeth mae gan ddyn ewyllys rhydd anghyfyngiedig a diderfyn sy'n gwneud pob dyn a dynes yn gyfrifol am eu tynged eu hun yn y byd hwn a'r byd sydd i ddod. Dethlir ac annogir bywyd a chreu ond credir bod marwolaeth yn difwyno - dyna'r rheswm dros rhoi cyrff y meirw allan yn yr awyr agored i gael eu bwyta gan fwlturiaid ar y Tyrrau Tawelwch enwog.

Mae ganddi gosmoleg ddeuol o dda a drwg ac eschatoleg sy'n rhagfynegi concwest y drwg yn y pen draw gan y da.^[3] Mae Zoroastrianiaeth yn dyrchafu dwyfoldeb doeth a charedig sydd heb ei greu, o'r enw Ahura Mazda (llythr. Arglwydd Doeth) fel ei dduwdod goruchaf.^[4] Un o nodweddion hanesyddol unigryw Zoroastrianiaeth, yw ei undduwiaeth, ^{[5][6][7][8][9]}, meseianiaeth, cred mewn barnu person ar ôl marwolaeth, nefoedd ac uffern, ac ewyllys rydd. Credir i'r grefydd hon ddylanwadu'n gryf ar systemau crefyddol ac athronyddol eraill, gan gynnwys Cristnogaeth, Gnosticiaeth, athroniaeth Roegaidd, Islam,^[10] a'r Ffydd Baháʼí.

1. ↑ "Zarathustra – Iranian prophet". Cyrchwyd 9 June 2017.
2. ↑ "Welcome to Encyclopaedia Iranica". www.iranicaonline.org. Cyrchwyd 2021-03-29.
3. ↑ Skjærvø, Prods Oktor (2005). "Introduction to Zoroastrianism" (PDF). Iranian Studies at Harvard University. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2021-12-24. Cyrchwyd 2022-01-22.
4. ↑ "AHURA MAZDĀ – Encyclopaedia Iranica". Encyclopædia Iranica. Cyrchwyd 2019-07-13.
5. ↑ Dastur, Francoise (1996). Death: An Essay on Finitude. A&C Black. t. 11. ISBN 978-0-485-11487-4.
6. ↑ Mehr, Farhang (2003). The Zoroastrian Tradition: An Introduction to the Ancient Wisdom of Zarathushtra. Mazda Publishers. t. 44. ISBN 978-1-56859-110-0.
7. ↑ Russell, James R. (1987). Zoroastrianism in Armenia. Harvard University, Department of Near Eastern Languages and Civilizations. tt. 211, 437. ISBN 978-0-674-96850-9.
8. ↑ Boyd, James W. (1979). "Is Zoroastrianism Dualistic Or Monotheistic?". Journal of the American Academy of Religion XLVII (4): 557–88. doi:10.1093/jaarel/xlvii.4.557. ISSN 0002-7189. http://dx.doi.org/10.1093/jaarel/xlvii.4.557.
9. ↑ Karaka, Dosabhai Framji (1884). History of the Parsis. Macmillan and Company. tt. 209–.
10. ↑ Hinnel, J (1997), The Penguin Dictionary of Religion, Penguin Books UK; Boyce, Mary (2001), Zoroastrians: their religious beliefs and practices, Routledge and Kegan Paul Ltd