Kopernika suncentrismo

Kopernika suncentrismo estas la nomo donita al la astronomia modelo disvolvigita de Nikolao Koperniko kaj publikigita en 1543. Ĝi lokiĝis la Sunon ĉe la centro de la Universo, senmove, kun la Tero kaj la aliaj planedoj rotacias ĉirkaŭ ĝi en cirklaj vojoj modifitaj de epicikloj kaj je uniforma rapido. La kopernika modelo devenis el la Ptolemea sistemo kiu hegemoniis en la okcidenta kulturo dum jarcentoj, lokante la Teron ĉe la centro de la Universo, kaj estas ofte konsiderata kiel la ĉefa punkto por la moderna astronomio kaj por la scienca revolucio.^[1]

Koperniko sciis ke la antikvgreka Aristarko jam estis proponintaj suncentran teorion, kaj citis lin kiel proponanto en referenco kiu estis forviŝita antaŭ publikigo, sed ne estis pruvo ke Koperniko havis sciaron de, aŭ aliro al, la specifaj detaloj de la teorio de Aristarko.^[2] Kvankam li estis cirkulinta skizon de sia propra suncentra teorio al kolegoj foje antaŭ 1514, li ne decidis publikigi ĝin ĝis li estis urĝa fari tion malfrue en sia vivo fare de sia lernanto Retiko. La defio de Koperniko estis prezenti praktikan alternativon al la Ptolemea modelo fare de pli elegante kaj akurata determinado de la longdaŭro de suna jaro kvankam konservante la metafizikajn implikiĝojn de matematike ordigita kosmo. Tiele lia suncentra modelo retenis kelkajn el la Ptolemeaj elementoj kiuj okazigas la neakuratecojn, kiaj la cirklaj orbitoj de planedoj, epicikloj, kaj uniformaj rapidoj,^[1] dum samtempe enmetante plinovigojn kiel jeno,

• Tero estas unu el kelkaj planedoj ĉirkaŭirantaj statan Sunon en determinita ordo
• Tero havas tri movojn: ĉiutaga rotacio, ĉiujara revolucio, kaj ĉiujara ŝanĝo de ties akso
• Reena movo de planedoj estas klarigita pro la movo de la Tero
• Distanco el la Tero al la Suno estas malgranda kompare al la distanco el la Suno al la steloj.

1. ↑ ^{1,0 1,1} Kuhn 1985
2. ↑ Gingerich, O. "Did Copernicus Owe a Debt to Aristarchus?" Journal for the History of Astronomy, Vol.16, NO.1/FEB, pp.37, 39, 1985