Back Ludwig Wittgenstein Afrikaans Ludwig Wittgenstein ALS ሉድቪግ ቪትገንስታይን Amharic Ludwig Wittgenstein AN لودفيغ فيتغنشتاين Arabic لودفيج فيتجنشتاين ARZ Ludwig Wittgenstein AST Lüdviq Vitgenşteyn Azerbaijani لودویق ویتگنشتاین AZB Людвиг Йозеф Иоганн Витгенштейн Bashkir
Ludwig Josef Johann WITTGENSTEIN [LUDvig VITgenŝtajn] (naskiĝis la 26-an de aprilo 1889 en Vieno, mortis la 29-an de aprilo 1951 en Kembriĝo, Britio) estis aŭstra-brita filozofo kiu laboris ĉefe pri logiko, filozofio de matematiko, filozofio de menso, kaj filozofio de lingvaĵo.[1]
El 1929–1947, Wittgenstein instruis en la Universitato de Kembriĝo.[2] Dum sia vivo li publikigis nur unu mallongan libron, nome la 75-paĝan Tractatus Logico-Philosophicus (1921), unu artikolon, unu librorevizion kaj unu porinfanan vortaron.[3] Liaj enormaj manuskriptoj estis eldonitaj kaj publikigitaj nur postmorte. Philosophische Untersuchungen aperis kiel libro en 1953 kaj ĉe la fino de la jarcento ĝi estis konsiderata grava moderna klasikaĵo.[4] Filozofo Bertrand Russell priskribis Wittgenstein kiel "the most perfect example I have ever known of genius as traditionally conceived; passionate, profound, intense, and dominating" (la plej perfekta ekzemplo kiun mi iam konis de geniulo kiel tradicie konsiderita; pasia, profunda, intensa, kaj dominema).[5]
Naskiĝinta en Vieno en unu el la plej riĉaj familioj de Eŭropo, li heredis grandan riĉon de sia patro en 1913. Li donis kelkajn konsiderindajn monkvantojn al malriĉaj artistoj. En periodo de akra persona deprimo post la Unua Mondmilito, li fordonis sian tutan riĉon al siaj gefratoj.[6][7] Tri el liaj fratoj faris memmortigon, kaj Wittgenstein mem vidis tion.[8] Li lasis studojn kelkajn fojojn — por militservi kiel oficiro ĉe frontolinio dum la Unua Mondmilito, kie li estis medaligita kelkajn fojojn pro sia kuraĝo; por instrui en lernejoj de malproksimaj aŭstriaj vilaĝoj kie li trafis polemikojn kiam li batis infanojn kiuj eraris en matematiko; kaj por labori kiel hospitala flegisto dum la Dua Mondmilito en Londono kie li konsilis al pacientojn ne engluti la preskribitajn drogojn dum li tre sukcesis kaŝi sekrete la fakton ke li estas unu el plej famaj filozofoj de la mondo.[9] Li priskribis filozofion, tamen, kiel "la nura laboro kiu havigas al mi realan kontentigon."[10]
Lia filozofio estas ofte dividata en frua periodo, ekzempligita ĉe la Tractatus, kaj pli posta periodo, artikulita en la Philosophische Untersuchungen. La frua Wittgenstein estis koncernita ĉe la logika rilato inter propozicioj kaj la mondo kaj kredis ke per havigo de atento pri la logika subtavoligo de tiu rilato, li estis solvinta ĉiajn filozofiajn problemojn. La posta Wittgenstein malakceptis multajn el la komprenoj de la Tractatus, argumente ke la signifo de vortoj estas pli bone subkomprenita laŭ ties uzado ene de difinita lingvoludo.[11]
La influo de Wittgenstein sentiĝis en preskaŭ ĉiu kampo de beletroj kaj sociaj sciencoj, kvankam estas diverĝaj interpretaĵoj de lia pensaro. Laŭ vortoj de lia amiko kaj kolego Georg Henrik von Wright:
Li estis de opinio... ke liaj ideoj estas ĝenerale miskomprenitaj kaj distorditaj eĉ fare de tiuj kiuj konfesis esti liaj disĉiploj. Li dubis, ke li estos pli bone komprenita en la futuro. Li iam diris ke li sentas kvazaŭ li verkas por homoj kiuj estus pensantaj laŭ diferenca vojo, spiri diferencan aeron de vivo, disde el tiuj homoj nuntempaj.[12]
- ↑ Dennett, Daniel, "LUDWIG WITTGENSTEIN: Philosopher (subscription required) — Time 100: Scientists and Thinkers issue", Time Magazine Online. Kontrolita 29a de Novembro 2011.
- ↑ Dennett, Daniel. "Ludwig Wittgenstein: Philosopher" Arkivigite je 2013-08-26 per la retarkivo Wayback Machine, Time magazine, 29a de Marto 1999.
- ↑ Pri publikaĵoj dum lia vivo, vidu Monk, R., How to read Wittgenstein. W.W. Norton & Company. 2005, p. 5.
- Por la nombro de vortoj publikigitaj en lia vivo, vidu Stern, David. "The Bergen Electronic Edition of Wittgenstein's Nachlass", The European Journal of Philosophy. Vol 18, issue 3, September 2010.
- ↑ Sondado ĉe 400 usonaj universitataj kaj altlernejaj filozofiaj instruistoj rangis ĝin ĉe la numero unu en 1999; vidu Lackey, Douglas "What Are the Modern Classics? The Baruch Poll of Great Philosophy in the Twentieth Century", Philosophical Forum. 30 (4), Decembro 1999, pp. 329–346. Por resumo de la sondado, vidu tie [1] Arkivigite je 2011-08-20 per la retarkivo Wayback Machine. Konsultita la 3an de Septembro 2010.
- ↑ Pri la citaĵo de Russell, vidu ĉe McGuinness, Brian. Wittgenstein: A Life : Young Ludwig 1889–1921. University of California Press, 1988, p. 118.
- ↑ Kiam lia patro mortiĝis en 1913 kaj Ludwig heredis konsiderindan riĉon... Poste, post la Unua Mondmilito, en kiu li militservis kiel volontulo en la Aŭstri-Hungaria Armeo, li fordonis sian tutan riĉon al sia gefratoj kaj, suferinta deprimon, serĉis rifuĝon en Malsupran Aŭstrion, kiel li laboris kiel ordinara bazlerneja instruisto. [Goethe Institute http://www.goethe.de/ges/phi/prt/en2341144.htm ]
- ↑ Duffy, Bruce. "The do-it-yourself life of Ludwig Wittgenstein", The New York Times, 13a de Novembro 1988, p. 4/10.
- Pri vendo de sia havaĵo, vidu "Ludwig Wittgenstein: Tractatus and Teaching" Arkivigite je 2010-02-13 per la retarkivo Wayback Machine, Cambridge Wittgenstein archive. Konsultita la 4an de Septembro 2010.
- ↑ Pri memmortigo de la fratoj, vidu Waugh, Alexander. "The Wittgensteins: Viennese whirl", The Daily Telegraph, 30an de Aŭgusto 2008.
- Vidu ankaŭ Gottlieb, Anthony. "A Nervous Splendor", The New Yorker, 9a de Aprilo 2009.
- ↑ Monk, R., Ludwig Wittgenstein: The Duty of Genius. Free Press, 1990, pp. 232–233, 431.
- Por lia mencio, vidu Alexander Waugh, The House of Wittgenstein: a Family at War. Random House of Canada, 2008, p. 114.
- ↑ Malcolm, (Aldona noto) p. 84.
- ↑ Malcolm, p. 6.