Reduktismo

En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Reductionism en la angla Vikipedio.

Reduktismo povas signifi aŭ (a) aliron al la kompreno de la naturo de komplikaj aferoj per la metodo redukti ilin al la interagoj de iliaj partoj, aŭ al pli simplaj kaj pli bazaj procesoj, aŭ (b) filozofian pozicion ke komplika sistemo estas nenio krom la sumo de siaj partoj, kaj ke kompreno pri ĝi povas esti reduktita al kompreno pri la individuaj partoj de ĝi. Tio povas temi pri objektoj, fenomenoj, eksplikoj, teorioj kaj signifoj.

Reduktismo forte respegulas specifan perspektivon pri kaŭzeco. En reduktista trabaro, fenomenojn kiujn oni povas tute klarigi per la interrilatoj de aliaj, pli fundamentaj fenomenoj, nomiĝas epifenomenoj. Ofte oni tiel implicas ke la epifenomeno ne faras sian propran kaŭzan perantecon al la fundamentaj fenomenoj kiuj klarigas ĝin.

Reduktismo ne malebligas la ekziston de tio kion oni eble nomus elaperaj fenomenoj, sed ĝi ja implicas ke oni eblas tute kompreni tiujn fenomenojn per la komprenado de la procezojn kiuj komponas ĝin. Tiu reduktista komprenado tre malsamas al la kutima komprenado de elapereco. Oni kiu priparolas "elapereco" kutime celas priparoli fenomenojn kiu estas pli ol la sumo de la procezoj el kiuj ĝi aperas.

Religia reduktismo kutime konsistas de la klarigado de religio per iuj specifaj kaŭzoj nereligiaj. Iuj ekzemploj de reduktistaj klopodoj por klarigi la ekzisto de religio estas: la vidpunkto ke oni povas redukti religion al la homaraj konceptoj de bona kaj malbona; la kredo ke religio fundamente estas primitiva klopodo por regi la ĉirkaŭaĵojn; aŭ laŭ multaj religioj mem, oni povas redukti religion al klarigado de la kialo de la fizika mondo. Kutimaj religiaj reduktistoj estas tiel teoristoj kiel Edward Burnett Taylor kaj James Frazer^[1]. La ideo de Sigmund Freud ke religio ne estas pli ol iluzio, aŭ eĉ mensa malsaneco, kaj la Marksista vidpunkto ke religio estas "la suspiro de la subpremataj" kiu provizas nur "la iluzia feliĉeco de la popolo," estas du aliaj influantaj reduktistaj eksplikoj de religio.^[2]

Estas iu kvanto de reduktismo en la sociaj sciencoj, pro kiu oni ofte klopodas ekspliki tutajn fakojn de socia agado kiel nuraj fakeroj de siaj propraj fakoj. Ekzemple, marksistaj ekonomikistoj ofte eksplikas politikon kvazaŭ ĝi estas subordigita sub la ekonomio, kaj sociologoj iam vidas ekonomikon kaj politikon kiel nuraj fakeroj de socio.

1. ↑ Strenski, Ivan. "Classic Twentieth-Century Theorist of the Study of Religion: Defending the Inner Sanctum of Religious Experience or Storming It." Paĝoj 176-209 en Thinking About Religion: An Historical Introduction to Theories of Religion. Malden: Blackwell, 2006.
2. ↑ For the Marx citation, see Opio de la popolo