Adimen artifizial

Adimen artifiziala (AA; batzuetan, IA, inteligentzia artifiziala^[1], edo (Ingelesez) AI ere) makinek frogatutako adimena da (informazioaren pertzepzioa, sintesia eta inferentzia), gizakiak ez diren animaliek edo gizakiek erakutsitako adimenari kontrajarria. Mota horretako lanen adibideak dira ahotsa ezagutzea, ordenagailuen ikusmena, hizkuntzen arteko itzulpena (naturalak) eta beste datu-konbinazio batzuk.

AAren aplikazioak dira: web-bilaketarako motor aurreratuak (adibidez, Google Search), gomendio-sistemak (YouTubek, Amazonek eta Netflixek erabiltzen dituztenak), giza hizketaren ulermena (Siri eta Alexa, esaterako), ibilgailu autonomoak (adibidez, Waymo), tresna sortzaile edo generatiboak (ChatGPT eta AA artea), erabaki automatizatuak hartzea eta maila goreneko lehia joko-sistema estrategikoetan (xakea eta Go).

Makinak gero eta gaiago bihurtzen diren heinean, "inteligentzia" eskatzen duten zereginak AAren definiziotik ezabatzen dira askotan, AA efektua bezala ezagutzen den fenomenoa^[2]. Adibidez, karaktereen ezagupen optikoa AA gisa hartzen denetik kanpo utzi ohi da, ohiko teknologia bihurtu baita^[3].

Adimen artifiziala diziplina akademiko gisa sortu zen 1956an, eta, ordutik, hainbat baikortasun-bolada izan ditu^[4][5]; ondoren, etsipena eta finantziazio-galera ("AAren negua" esaten zaiona), eta, ondoren, ikuspegi berriak, arrakasta eta finantzaketa berritua. AAko ikerketak ikuspegi desberdin asko probatu eta baztertu ditu, hala nola garunaren simulazioa, gizakiek problemen ebazpenaren modelatzea, logika formala, ezagutzaren datu-base handiak eta animalien portaeraren imitazioa. XXI. mendeko lehen hamarkadetan, ikaskuntza automatiko matematiko eta estatistiko handia nagusi izan da eremuan, eta teknika hori oso arrakastatsua izan dela erakutsi du industria eta mundu akademiko osoan erronkazko arazo asko konpontzen lagunduz^[6].

AAko ikerketaren azpieremuak helburu zehatzetan eta tresna espezifikoen erabileran oinarritzen dira. AAko ikerketaren helburu tradizionalen artean daude arrazoitzea, ezagutza irudikatzea, planifikatzea, ikastea, hizkuntza naturala prozesatzea, pertzepzioa eta objektuak mugitzeko eta manipulatzeko gaitasuna. Adimen orokorra (arazo arbitrario bat konpontzeko gaitasuna) da eremu horren epe luzerako helburuetako bat. Arazo horiek konpontzeko, AAko ikertzaileek problemak ebazteko teknika ugari egokitu, eta integratu dituzte, hala nola bilaketa eta optimizazio matematikoa, logika formala, sare neuronal artifizialak eta estatistikan, probabilitatean eta ekonomian oinarritutako metodoak. Informatikan, psikologian, hizkuntzalaritzan, filosofian eta beste arlo askotan ere oinarritzen da AA.

Giza adimena "hain zehatz deskribatu daiteke, ezen simulatzen duen makina bat egin daitekeen" ustean sortu zen eremua. Honek giza adimenaren antzekoa gaitasuna zuten izaki artifizialak sortzearen eta ondorio etikoen gaineko argudio filosofikoak sorrarazi zituen; gai hauek antzinatik aztertu zituzten mitoak, fikzioak eta filosofiak. Ordutik, informatikariek eta filosofoek iradoki dute AA arrisku existentzial bihur daitekeela gizateriarentzat, haien gaitasun arrazionalak helburu onuragarrietara bideratzen ez badira. Adimen artifiziala ere kritikatu izan da AAren benetako gaitasun teknologikoak puzteagatik.

1. ↑ 31eskutik. (2023-12-13). «Sigla lexikalizatuak» 31 eskutik (Noiz kontsultatua: 2023-12-15).
2. ↑ McCorduck 2004, 204 orr. .
3. ↑ Schank 1991, 38 orr. .
4. ↑ Crevier 1993, 109 orr. .
5. ↑ 1980ko hamarkadaren hasieran garatu ziren lehenengo proiektuak: Fifth Generation Project (Japonia), Alvey (Erresuma Batua), Microelectronics and Computer Technology Corporation (AEB), Strategic Computing Initiative (AEB):
   • (McCorduck 2004, 426–441 orr. )
   • (Crevier 1993, 161–162,197–203, 211, 240 orr. )
   • (Russell & Norvig 2003, 24 orr. )
   • (NRC 1999, 210–211 orr. )
   • (Newquist 1994, 235–248 orr. )
6. ↑ Clark 2015b.