Back فلسفة العقل Arabic Filosofía de la mente AST İdrak fəlsəfəsi Azerbaijani Аң фәлсәфәһе Bashkir Философия на съзнанието Bulgarian মনের দর্শন Bengali/Bangla Filosofia de la ment Catalan فەلسەفەی زەین CKB Filozofie mysli Czech Athroniaeth y meddwl Welsh

Adimenaren filosofia

Garunaren mapa frenologikoa - frenologia funtzio mentalak garunaren atal zehatzekin erlazionatzeko lehen saiakeretako bat izan zen, gaur egun neurri handi batean baztertuta dagoen arren.

Adimenaren edo gogamenaren filosofia, ontologia eta adimenaren izaera, eta gorputzarekin duen harremana aztertzen dituen filosofiaren adarra da. Adimen-gorputzaren arazoa gai paradigmatikoa da adimenaren filosofian, nahiz eta beste hainbat gai jorratzen diren, hala nola, kontzientziaren arazo gogorra zein egoera mental batzuen izaera.[1] Aztertzen diren adimenaren alderdiak honako hauek dira: gertakari mentalak, funtzio mentalak, propietate mentalak, kontzientzia eta bere korrelazio neuronalak, adimenaren ontologia, kognizioaren eta pentsamenduaren izaera, eta adimenak gorputzarekin duen harremana.[2][3]

Dualismoa eta monismoa dira adimena-gogoa problemaren gainean pentsatzeko bi eskola nagusiak, nahiz eta ikuspegi ñabartuak sortu diren, kategoria batean edo bestean argi sartzen ez direnak.

  • Dualismoak mendebaldeko filosofian René Descartes-i esker sartzen da XVII. mendean.[4] Descartes bezalako substantziaren dualistek adimena modu independentean existitzen den substantzia bat dela argudiatzen zuten, eta propietate dualisten jarraitzaileek berriz, adimena garunetik sortzen diren eta murriztu ezin diren propietate independenteen multzoa dela diote, baina ez dela substantzia bereizia.[5]
  • Monismoa adimena eta gorputza ontologikoki antzemanezinak diren entitateak direla dioen jarrera da, ez menpeko substantziak. Ikuspegi hau mendebaldeko filosofian Parmenidesek K.a. V. mendean defendatu zuen, eta geroago Baruch Spinoza arrazionalistak defendatu zuen XVII. mendean.[6] Fisikalistek teoria fisikoak postulatutako entitateak soilik existitzen direla diote, eta prozesu mentalak azkenean entitate horien arabera azalduko direla teoria fisikoak eboluzionatzen jarraitzen duen heinean. Fisikalistek hainbat jarrera mantentzen dituzte propietate mentalak propietate fisikoetara murrizteko aukeren inguruan (horietako askok jabetza-dualismoaren forma bateragarriak hartzen dituzte), eta propietate mental horien egoera ontologikoa ez dago argi.[7][8][9] Idealistek adimena existitzen den guztia dela, eta kanpoko mundua mentala bera dela, edo adimenak sortutako ilusio bat dela diote.[10][11]Ernst Mach eta William James bezalako monista neutralek diote munduko gertaerak mental (psikologiko) edo fisikotzat har daitezkeela, sartzen diren harreman sarearen arabera.[12][13] Eta Spinoza bezalako alderdi bikoitzeko monistak posizioari atxikitzen zaizkio, badagoela beste substantzia neutroren bat, eta biak materia zein adimena substantzia ezezagun horren propietateak direla.[14] XX. eta XXI. mendeetan ohikoenak diren monismoak fisikoismoaren aldaerak izan dira, posizio horien artean daudela konduktismoa, identitate motaren teoria, monismo anomaloa eta funtzionalismoa.[15]
René Descartes-en erretratua, Frans Hals (1648).

Adimenaren filosofo moderno gehienek jarrera fisikalista erreduktibo edo fisikalista ez-erreduktiboa hartzen dute, eta forma ezberdinetan mantentzen dute burua ez dela gorputzetik bereizitako zerbait. Ikuspegi horiek eragin berezia izan dute zientzietan, bereziki soziobiologian, informatikan (adimen artifizialean), psikologia ebolutiboan eta neurozientzietan.[16][17][18][19] Fisikari erreduktoreek diote buruko egoera eta propietate guztiak prozesu eta egoera fisiologikoen kontakizun zientifikoetan azaldu ahal direla.[20][21]

Fisikari ez-erreduktoreek argudiatzen dutenez, nahiz eta burua substantzia bereizia ez izan, propietate mentalak propietate fisikoei gainjartzen zaizkiela, edo deskribapenetan eta azalpen mentaletan erabilitako predikatuak eta hiztegia ezinbestekoak direla, eta ezin direla zientzia fisikoaren maila baxuko hizkuntzara eta azalpenetara murriztu.[22][23][24] Etengabeko aurrerapen neurozientifikoak arazo horietako batzuk argitzen lagundu du, baina hala ere, oraindik ez dira erabat argitu. Adimenaren filosofo modernoek oraindik ere galdetzen dute nola azal daitezkeen, naturalismoari dagokionez, propietate mentalen ezaugarri subjektiboak eta gogo-aldartea.[25][26]

Hala ere, zenbait kontu fisikalismo ez-erreduktiboarekin onartu dira. Lehenik eta behin, denboran zehar norberaren identitatearekin bateraezina da. Bigarrenik, kontzientziaren nahitako egoerek ez dute zentzurik fisikalismo ez-erreduktiboan. Hirugarrenik, ezinezkoa da hautespen librea fisikalismo murriztailearekin edo ez-murriztailearekin bateratzea. Laugarrenik, ez du behar bezala azaltzen kausalitate mentalaren fenomenoa.[27]

  1. ↑ (Ingelesez) Jaegwan, Kim. (1995). "Emergent properties". Honderich, Ted. Oxford Companion to Philosophy. Oxford: Oxford University Press., 240 or. ISBN 9780198661320..
  2. ↑ (Ingelesez) Macpherson, F., Haddock, A. (22008). Disjunctivism: Perception, Action, Knowledge. Oxford: Oxford University Press.
  3. ↑ (Ingelesez) Siegel, S. (2010). The Contents of Visual Experience. New York: Oxford University Press.
  4. ↑ (Ingelesez) Descartes, René. (1998). Discourse on Method and Meditations on First Philosophy. Hacket Publishing Company ISBN 978-0-87220-421-8..
  5. ↑ (Ingelesez) Hart, W.D. (1996). "Dualism". Samuel Guttenplan. A Companion to the Philosophy of Mind, Blackwell, Oxford, 265-7 or..
  6. ↑ (Ingelesez) Spinoza, Baruch. (1670). Tractatus Theologico-Politicus (A Theologico-Political Treatise).. .
  7. ↑ (Ingelesez) Schneider, Susan. (2013). "Non-Reductive Physicalism and the Mind Problem1". Noûs. 47 (1), 135–153 or. ISBN doi:10.1111/j.1468-0068.2011.00847.x. ISSN 0029-4624...
  8. ↑ (Ingelesez) DePaul, Michael; Baltimore, Joseph A. (2013). "Type Physicalism and Causal Exclusion". Journal of Philosophical Research. 38, 405–418 or. ISBN doi:10.5840/jpr20133821. ISSN 1053-8364..
  9. ↑ (Ingelesez) Gibb, Sophie. (2010). "Closure Principles and the Laws of Conservation of Energy and Momentum". Dialectica. 64 (3), 363-384 or. ISBN doi:10.1111/j.1746-8361.2010.01237.x. ISSN 0012-2017. S2CID 55120533..
  10. ↑ (Ingelesez) S. C. Gibb; E. J. Lowe; R. D. Ingthorsson. (2013). Mental Causation and Ontology. OUP Oxford, 58 or. ISBN 978-0-19-165255-4..
  11. ↑ (Ingelesez) Francescotti, Robert. (2014). "Supervenience and Mind". The Internet Encyclopedia of Philosophy ISBN ISSN 2161-0002..
  12. ↑ (Ingelesez) Demircioglu, Erhan. (2011). "Supervenience And Reductive Physicalism". European Journal of Analytic Philosophy. 7 (1), 25–35 or..
  13. ↑ (Ingelesez) McLaughlin, Brian; Bennett, Karen, Zalta, Edward N. (2014). "Supervenience".. The Stanford Encyclopedia of Philosophy.
  14. ↑ (Ingelesez) Megill, Jason. (2012). "A Defense of Emergence". Axiomathes. 23 (4), 597–615 or. ISBN doi:10.1007/s10516-012-9203-2. ISSN 1122-1151. S2CID 170226477..
  15. ↑ (Ingelesez) Kim, J. (1995). "Mind–Body Problem". Oxford Companion to Philosophy. Ted Honderich (ed.). Oxford:Oxford University Press.
  16. ↑ (Ingelesez) Pinel, J. (1990). Psychobiology. Prentice Hall, Inc ISBN 88-15-07174-1..
  17. ↑ (Ingelesez) LeDoux, J. (2002). The Synaptic Self: How Our Brains Become Who We Are. New York:Viking Penguin ISBN 88-7078-795-8..
  18. ↑ (Ingelesez) Russell, S, Norvig, P. (1995). Artificial Intelligence: A Modern Approach. New Jersey:Prentice Hall ISBN 0-13-103805-2..
  19. ↑ (Ingelesez) Dawkins, R. (1976). The Selfish Gene. Oxford:Oxford University Press.
  20. ↑ (Ingelesez) Smart, J.J.C. (1956). "Sensations and Brain Processes". Philosophical Review.
  21. ↑ (Ingelesez) Churchland, Paul. (1981). "Eliminative Materialism and the Propositional Attitudes". Journal of Philosophy. 78 (2), 67–90 or. ISBN doi:10.2307/2025900. JSTOR 2025900..
  22. ↑ (Ingelesez) Churchland, Patricia. (1986). Neurophilosophy: Toward a Unified Science of the Mind–Brain. MIT Press ISBN 978-0-262-03116-5..
  23. ↑ (Ingelesez) Davidson, Donald. (1980). Essays on Actions and Events. Oxford University Press ISBN 978-0-19-924627-4..
  24. ↑ (Ingelesez) Putnam, Hilary. (1967). "Psychological Predicates". W. H. Capitan and D. D. Merrill, eds., Art, Mind and Religion, Pittsburgh: University of Pittsburgh Press.
  25. ↑ (Ingelesez) Searle, John. (2001). Intentionality. A Paper on the Philosophy of Mind. Frankfurt a. M.: Nachdr. Suhrkamp ISBN 978-3-518-28556-5..
  26. ↑ (Ingelesez) Dennett, Daniel. (1998). The intentional stance. Cambridge, Mass.: MIT Press ISBN 978-0-262-54053-7..
  27. ↑ (Ingelesez) Koons, Robert C.; Bealer, George. (2010). The Waning of Materialism. OUP Oxford ISBN 978-0191614019..
From Wikipedia, the free encyclopedia · View on Wikipedia

Developed by Tubidy