Back Amerikaanse Onafhanklikheidsoorlog Afrikaans Amerikanische Revolution ALS Guerra d'Independencia d'os Estaus Unius AN حرب الاستقلال الأمريكية Arabic حرب الاستقلال الامريكيه ARZ Guerra d'Independencia de los Estaos Xuníos AST ABŞ İstiqlal müharibəsi Azerbaijani آمریکا بیرلشمیش ایالتلری ایستیقلال ساواشی AZB Америка үҙаллылығы өсөн һуғыш Bashkir Вайна за незалежнасць ЗША Byelorussian
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Ameriketako Estatu Batuen Independentzia Gerra (ingelesez: American Revolutionary War edo American War of Independence) Britainia Handiak Ipar Amerikan zituen Hamahiru Kolonien eta Britainia Handiaren arteko gerra izan zen, 1775etik 1783ra bitartean gertatua. Yorktowngo setioan britainiarrek izandako porrotak eta Parisko Ituna sinatzeak amaitu zuten gerra.
Errege-gutunez XVII. eta XVIII. mendeetan ezarriak, Amerikako koloniak, neurri handi batean, autonomoak ziren barne-arazoetan, eta oparoak, merkataritzan Britainia Handiarekin eta Karibeko koloniekin salerosketak eginez, baita Europako beste potentzia batzuekin ere, Karibeko beren biltegien bidez. 1763ko Zazpi Urteko Gerran, britainiarrek frantsesak garaitu ondoren, Erresuma Batuko koroaren eta bere 13 kolonien arteko tirabirak merkataritza, ipar-mendebaldeko politika eta zerga neurrien inguruan sortu ziren, Zigilu Legea eta Townshend Ekintzak barne. Oposizio kolonialak 1770eko Bostongo Sarraskia ekarri zuen, Britainia Handiarekiko independentziaren ideia bultzatu zuena. Aurreko zerga-neurriak indargabetu baziren ere, Parlamentuak Tea Legea onartu zuen 1773an, eta neurri horrek Bostongo Tearen Matxinada ekarri zuen abenduaren 16an. Horri erantzunez, Parlamentuak, 1774ko erdialdean, Lege Onartezinak deiturikoak ezarri zituen, Bostongo portua itxi; Massachusettseko gutuna ezeztatu, eta kolonia britainiar gobernuaren kontrolpean jarri zuen.
Neurriak egonezina sortu zuen kolonietan, eta horietako 12k ordezkariak bidali zituzten Filadelfiara 1774ko irailaren hasieran, protesta bat antolatzeko Lehen Kongresu Kontinental gisa. Britainia Handiko Jurgi III.a Erresuma Batukoari bakea eskatzeko dei batean, Kongresuak eskaera bat egin zion, baina baita Kontinental Elkartea izeneko britainiarren produktuen aurkako boikota ere egingo zuela Lege Onartezinak bertan behera uzten ez baziren. Nahiz eta irtenbide baketsu bat lortzeko ahaleginak egin, borrokak hasi ziren, Westminsterreko sarraskiaren ondoren 1775eko apirilaren 19an Lexingtongo guduarekin, eta, ekainean, Kongresuak Kontinenteko Armada bat sortzea baimendu zuen George Washington komandanteburu zuela. Nahiz eta Parlamentuaren barruko fakzio batek kontra egin Iparraldeko Ministerioak hertsapen politika ezarri zuen, eta bi aldeek gero eta saihestezinago ikusten zuten gatazka. 1775eko uztailean, Kongresuak Jurgi III.a Erresuma Batukoari bidalitako Oliba Adarraren Eskaera atzera bota zuen, eta, abuztuan, Parlamentuak matxinada-egoeran deklaratu zituen koloniak.
1776ko martxoan Boston galdu ondoren, Sir William Howe britainiar komandanteburu berriak New York eta New Jerseyko kanpaina hasi zuen. Azaroan, New York harrapatu zuen Washingtonek Trenton eta Princetonen garaipen txiki baina esanguratsuak lortu aurretik, eta horrek konfiantza itzuli zien abertzaleei. 1777ko udan, Howek Filadelfia hartzea lortu zuen, nahiz, urrian, John Burgoyneren agindupeko indar bereizi bat errenditu behar izan zen Saratogan. Garaipen hori funtsezkoa izan zen Frantzia eta Espainia bezalako botereak konbentzitzeko Estatu Batu independente bat entitate bideragarria zela. Armada kontinentala neguko kuarteletan sartu zen, Valley Forgen, non von Steuben jeneralak gudu unitate antolatua bihurtuko zuen.
Frantziak laguntza ekonomiko eta militar informala eman zion matxinadaren hasieratik AEBri, eta, Saratogaren ondoren, bi herrialdeek akordio komertziala eta aliantza itun bat sinatu zituzten 1778ko otsailean. Independentziarako bermearekin Kongresua Frantziarekin batu zen Britania Handiaren aurkako gerra globalean, eta Antilla frantziarrak defenditzeko hitza eman zuen. Espainia ere Frantziarekin aliatu zen Britainia Handiaren aurka Aranjuezko Itunean (1779), nahiz eta amerikarrekin ez formalki aliatu. Hala eta guztiz ere, Louisianako portuetarako sarbideak armak eta hornigaiak inportatzeko aukera ematen zien abertzaleei, eta Espainiako Golkoko Kostako kanpainak, berriz, hegoaldeko funtsezko baseak kendu zizkion Errege Itsas Armadari.
Horrek 1778ko estrategia kaltetu zuen, Howeren ordezkoak, Sir Henry Clintonek, Estatu Batuetako hegoaldera eraman baitzuen gerra. Hasieran arrakasta izan bazuen ere, 1781eko irailean, Yorktowneko indar frantziar-amerikar batek Cornwallis setiatu zuen. Goarnizioak porrot egin ondoren, Cornwallis, urrian errenditu zen. Britainiarrek Frantziarekin eta Espainiarekin izan zituzten gerrak beste bi urtez luzatu ziren arren, Britainia Handiak Amerikan zituen indarrak, oro har, portuetara eta mendebaldeko gotorlekuetara mugatzen ziren, eta, Ipar Amerikan, berriz, borrokak eten egin ziren neurri handi batean. 1782ko apirilean, Iparraldeko ministerioa britainiar gobernu berri batek ordezkatu zuen, amerikar independentzia onartu eta Parisko Ituna negoziatzen hasi zena. Ituna 1783ko irailaren 3an berretsi zenean onartu zuen Britainia Handiak independentzia amerikarra, eta gerra ofizialki amaitu zen. Versaillesko tratatuek Frantzia eta Espainiarekin zituzten gatazkak konpondu zituzten[1].
- ↑ (Ingelesez) American Revolutionary War. 2023-02-11 (Noiz kontsultatua: 2023-02-15).