Antzinako Israel eta Judeako historia

Antzinako Israelen historia israeldarren historia da, hau da, Israelgo Erreinuko eta Judeako Erreinuko biztanleena, antzinako Ekialde Hurbilean kokatutako Burdin Aroko bi estatuk. Israelgo zibilizazioaren aztarna arkeologiko zaharrenak K.a. XII. eta X. mendeen artean datatzen dira, eta Israel izena K.a. 1209an aipatzen da lehen aldiz^[1]. K.a. X. mendean, Israelgo Erresuma eskualdeko potentzia bihurtu zen, Asiriar Inperioak K.a. 722an konkistatu zuen arte. Judeako Erresuma, Israelgo hegoaldean kokatua, IX. edo VIII. mende inguruan sortu zen, eta, erresuma independentea izan ondoren, Asiriar Inperioaren estatu-basailu bihurtu zen lehenik, eta, gero, Babiloniako Inperioarena. Israeldarrak Babiloniako agintearen aurka altxatu zirenean, Babiloniako Inperioak Jerusalem hiria konkistatu, eta suntsitu zuen, eta juduak erbestera eraman zituen, Babiloniako gatibualdia deritzon horretan.

Batez ere, garai horretan, hebrear edo israeldarren azterketan zentratzen da, eta, bigarrenik, haiekin bizi izan ziren beste herrietan —hala nola ammondar, amorritak, feniziarrak, filistiarrak, hititak, mediarrak eta moabtarrak. Garai horretako iturriak bibliaren idazkiak dira nagusiki —Hebrear Biblia edo Tanakh, kristauek Itun Zaharra bezala ezagutzen dutena—, Talmuda, Etiopiako Kebra Nagast liburua eta Nikolas Damaskokoa, Artapan Alexandriakoa, Filon Alexandriakoa eta Flavio Joseforen idatziak. Era berean, beste informazio iturri nagusietako bat Asirian, Babilonian, Egipton edo Moaben egindako aurkikuntza arkeologikoak dira, baita eskualdeetako azterketa-lurraldean dauden aztarnak eta inskripzioak ere.

1. ↑ Coogan, Michael D., ed. (1998). The Oxford History of the Biblical World (ingelesez, 91 or.). Oxford University Press. ISBN 9780195139372. Stager, Lawrence E. "Forging an Identity: The Emergence of Ancient Israel".