Arabiar alfabeto

Artikulu hau hobetzeko lanean ari da Joxan Garaialde lankidea. Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira edukian edo formatuan. Mesedez, aldaketa handi bat egin baino lehen, eztabaida ezazu haren lankide orrian edo artikuluaren eztabaida orrian, erredakzioa koordinatzeko.

Arabiar alfabetoa

ا   ب   ت   ث   ج   ح خ   د   ذ   ر   ز   س ش   ص   ض   ط   ظ ع   غ   ف   ق   ك ل   م   ن   ه   و   ي

Arabiar alfabetoa^[1] Asia eta Afrikako hainbat hizkuntzatan (adibidez, arabiera, persiera eta urdua) erabilitako idazkera da. Munduko bigarren alfabetorik zabalduena da, latindarraren ondoren^[2]. Hebrear alfabetoa bezala, abjad-a da, hots, liburu eta argitalpen gehienetan, kontsonante eta bokal luzeak bakarrik transkribatzen dira, eta bokal laburrak testuingurutik asmatzen dira. Egoera hori arintzen da beren esanahi gehiena transkribatzen diren kontsonante eta bokal luzeetan jartzen dutelako hizkuntza semitikoek. Denera, 28 letraz osatuta dago (haietako hiru bokalak dira: a, i eta u)^[3].

Arabiera erromanizatzeko sistema estandarizatuak daude, hau da, arabiar alfabetoa latinora edo erromatarrera egokitzeko sistemak. Adibidez, SATTS (ingelesez: Standard Arabic Technical Transliteration System) arabiar estandarraren transliterazio teknikorako sistema da, arabiar alfabetoa latinora anglofonoak egokitzeko erabiltzen dena.

Euskaltzaindiak, 2011ko maiatzaren 27an Donostian egindako bileran, 165. araua onartu zuen, Arabieraren alfabetoan idatzitako izenak euskarara aldatzeko transkripzio sistema^[1], eta honela dio aurkezpena atalean:

.

Gaur egungo idazkera arabiarra IV. mendekoa da, eta nasji izena hartzen du, antzinako idazkera kufikoa borobilduenetik (Kufa deitua) bereizteko. Idazkera lotua eta etzana da, banakako karaktereen segidakoa baino gehiago. Beste ondorio batzuez gain, horrek esan nahi du letraren forma hitzan hartzen duen posizioaren araberakoa dela. Eskuinetik ezkerrera idazten da; ez du letra larririk, eta hitza lerroaren bukaeran zatitzea ez da onartzen; aldiz, testua lerrokatuta gera dadin, letren arteko loturaren trazuak nahi adina luza daitezke. Kontsonante bikoitzak tashdid (w letraren antzeko ikurra) baten bidez adierazten dira, dagokion letraren gainean jarriz.

Korana arabiar alfabetoz idatzita dago. Arabiar kaligrafia artetzat hartzen da: Islam sunitak izaki biziak irudikatzea debekatzen duenez, islamdar arkitekturak Koranaren eder apaindutako bertsetak erabiltzen ditu meskita eta jauregietan.

Islameko libururik garrantzitsuena, Koranak, arabiar alfabetoa erabiltzen du. Arabieraz gain, badira alfabetoa bera erabiltzen duten zenbait hizkuntza, besteak beste, urdu eta Persiera; turkiera arabieraz idazten zen, 1920ko hamarkadan, Kemal Atatürkek eraberritu zuen arte. Erdoganen gobernu turkiarrak, ofizialki, berrezarri zuen 2014. urtean, baina erlijio-esparrurako bakarrik. XIV. mendetik XVI. mendera bitartean, Aragoiko eta Gaztelako musulman batzuek erromantze-hizkuntzan, baina karaktere arabiarrekin, idatzi zituzten lanak, batez ere erlijiosoak (horri, literatura aljamiatua deitzen zaio).

Arabiar kaligrafia artetzat hartzen da: Islam sunitak izaki biziak irudikatzea debekatzen duenez, arkitektura islamiarrak (meskita eta jauregiak) Koranaren bertso idatziak erabiltzen ditu, adibidez, Granadako Alhambra jauregian.

1. ↑ ^{a b} Euskaltzaindia, 165. araua "Arabieraren alfabetoan idatzitako izenak euskarara aldatzeko transkripzio-sistema"
2. ↑ (Ingelesez) «Arabic alphabet | Chart, Letters, & Calligraphy | Britannica» www.britannica.com 2024-03-29 (Noiz kontsultatua: 2024-04-23).
3. ↑ Fadi S. (2014). El Álfabeto Árabe. Arabion, retrieved May 9 2014, from http://www.arabion.net/spanish/leccion1.html