Arabiar gastronomia

Arabiar gastronomia edo arabiar sukaldaritza (arabieraz: مطبخ عربي‎, mutbaj 'arabi) arabiar herrialdeetan praktikatzen diren sukaldaritza-tradizioen barietate zabala da. Hau da, ez dago sukaldaritza arabiar «bakar» bat, baizik eta eskualdeko aldaera asko, bakoitza kultura, klima, historia eta abarren eraginpean.^[1] Horiek, oro har, hiru bloke handitan biltzen dira: magrebtarra (mendebaldekoa), sortaldetarra (ekialdekoa) eta masri (erdialdekoa). Gastronomia mediterraneoa, judua, Magrebeko bereberra, Egiptoko koptoa, otomandarra, Ekialde Ertaineko sukaldaritza tradizioak, irandarra edo indiarra, eta Aljeriako pied-noir tradizioarengatik, besteak beste, jasotzen ditu eraginak, bai osagaietan, bai prestatzeko tekniketan.

Arabiar gastronomiaren ezaugarri nagusia arau dietetiko islamikoak betetzen direla da. Arau horiek zehazten dute zer elikagai diren halāl, hau da, zilegiak, eta zein diren ḥarām, hau da, legez kontrakoak, hala nola txerri-haragia, narrastiak edo edari alkoholdunak, besteak beste.

Oinarrizko elikagaiak zerealak dira, hala nola arroza, garagarra eta garia. Lekaleak dira nagusi, hala nola garbantzua, babak edo dilistak, eta mota guztietako barazkiak, hala nola berenjenak, tomateak, tipulak, pepinoak, etab. fruitu lehorrak, frutak (nabarmentzekoa da limoia nonahi dagoela), baita barazkiak eta belar on asko ere. Dieta arabiarra ez da begetarianoa, baina oso zentratuta dago fruta eta barazkietan; izan ere, historikoki, klima idorrean zailagoa izan da oilaskoa edo arkumea bezalako abereak mantentzea, eta are gutxiago txahala. Horrela, antzinako arabiarrek nekazaritzarako laborantza- eta ureztatze-teknika oso aurreratuak garatu zituzten, baita landareen ezagutza handia ere. Arraina kostaldean aurki daiteke. Jogurta ere greziar estiloan eta gazta ezberdinak, akkawia kasu. Arabiar ahosabaiak oso janari espeziatuak atsegin ditu: kuminoa, piperrautsa, perrexila, azafraia, kurkuma, piperbeltza, sesamoa, zumakea, martorria, menda, etab. Arabiar espezien nahasketa batzuk dira ras el hanut, fulful bhar edo harissa mendebaldean, eta baharat edo zataarra ekialdean.

1. ↑ (Ingelesez) Dahlia & Marlène. (2014). Arabic Cuisine. Edizioni R.E.I., 7 or. ISBN 9782372971386..