Asteroide

Asteroide bat planeta txiki bat da —benetako planeta bat ez den objektu bat, ezta identifikatutako kometa bat ere—, eta Eguzki-sistemaren barnean orbitatzen du. Atmosferarik gabeko gorputz harritsu, metaliko edo izoztuak dira, C-motakoak (karbonazeoak), M-motakoak (metalikoak) edo S-motakoak (silikazeoak) bezala sailkatuak. Asteroideen tamaina eta forma nabarmen aldatzen dira: kategoria honetan daude kilometro bateko zabalera duten objektu txikiak, meteoroideak baino pixka bat handiagoak, eta baita Zeres, ia 1000 km-ko diametroa duen planeta nanoa. Gorputz bat kometa gisa sailkatzen da, eta ez asteroide gisa, baldin eta eguzki-erradiazioaren bidez berotzen denean isats bat sortzen bazaio. Hala ere, duela gutxi egindako ikerketek bi gorputz mota horien artean continuum bat dagoela iradokitzen dute^[1][2].

Ezagutzen diren milioi bat asteroideetatik^[3], kopuru handiena Marte eta Jupiterren orbiten artean dago, Eguzkitik 2 eta 4 UA ingurura, asteroide gerrikoa bezala ezagutzen den eskualdean. Asteroide guztien masa konbinatu osoa Ilargiaren %3a baino ez da. Gerrikoko asteroide gehienek orbita eliptiko eta egonkorrak jarraitzen dituzte, Lurraren norabide berean biratuz eta hiru eta sei urte bitarteko denboran osatuz Eguzkiaren inguruan bira bat.

Historikoki, asteroideak ikusi izan dira Lurretik. Asteroide baten lehen hurbileko behaketa Galileo espazio-ontziak egin zuen. Ondoren, NASAk eta JAXAk asteroideak ikertzeko hainbat misio abiarazi zituzten, eta beste misio batzuk aurreikusiak daude. NASAren NEAR Shoemaker ontziak Eros behatu zuen, eta Dawnek Vesta eta Zeres ikertu zituen. JAXAren Hayabusa eta Hayabeu2 misioek Itokawa eta Ryuguko laginak aztertu eta itzuli zituzten, hurrenez hurren. OSIRIS-RExek Bennu aztertu zuen, 2020ean jasotako lagin 2023an Lurrera itzuliz^[4]. NASAren Lucy ontzia 2021ean espazioartu zuten, eta hamar asteroide ezberdin aztertzeko lana du: gerriko nagusiko bi eta Jupiterren zortzi troiar. 2023ko urrian, Psyche izeneko espazio ontziak izen bereko asteroidea ikertzera abiatu zen.

Lurretik gertu dauden asteroideek planetako bizitza mehatxa dezakete, Kretazeo-Tertziarioko iraungipen masiboa eragin omen zuen inpaktuak bezala. Arrisku horri aurre egiteko esperimentu gisa, 2022ko irailean DART espazio-ontziak Dimorfos asteroide ez-mehatxugarriaren orbita arrakastaz aldatu zuen, haren aurka talka eginez^[5].

1. ↑ (Ingelesez) «Podcasts» Scientific American (Noiz kontsultatua: 2024-09-11).
2. ↑ (Ingelesez)
   1. author.fullName}. «Comet samples are surprisingly asteroid-like» New Scientist (Noiz kontsultatua: 2024-09-11).
3. ↑ (Ingelesez) «Asteroids - NASA Science» science.nasa.gov (Noiz kontsultatua: 2024-09-11).
4. ↑ «Zer kontatuko dute NASAk Bennu asteroidetik ekarritako harri hautsek?» Berria 2023-09-25 (Noiz kontsultatua: 2024-09-11).
5. ↑ «Asteroide bat tirokatzea lortu dute» www.berria.eus 2022-09-30 (Noiz kontsultatua: 2024-09-11).