Back Covid-19-pandemie Afrikaans COVID-19-Pandemie ALS 2019-20 ኮሮናቫይረስ ወረርሽኝ Amharic Lifong no kemi AMI Pandemia de COVID-19 AN COFID-19 myċelcoþu ANG جائحة فيروس كورونا Arabic وباء كوڤيد-19 ARZ ক'ভিড-১৯ বৈশ্বিক মহামাৰী Assamese Pandemia de COVID-19 AST

COVID-19 pandemia

COVID-19 pandemia

• Birus espezieen multzoa: Koronabirus • Birusa: SARS-CoV-2 • Gaixotasuna: COVID-19 •
• Pandemiari buruzko informazioa: COVID-19 pandemia • Euskal Herrian: COVID-19 pandemia Euskal Herrian • Zerrenda:COVID-19 gaixotasunaren ondorioz hildakoak
Adi! Wikipediak ez du aholku medikurik ematen. Arazoren bat izanez gero, deitu zure osasun zentrora

COVID-19 pandemia
Collage irudia
Irudia
Motapandemia : COVID-19
public health emergency of international concern (en) Itzuli
agerraldi : COVID-19
complex emergency (en) Itzuli
Denbora-tarte2019ko abenduaren 1a - 
KokalekuWuhan
HerrialdeaTxinako Herri Errepublika, Japonia, Hego Korea, Vietnam, Singapur, Australia, Malaysia, Thailandia, Nepal, Ameriketako Estatu Batuak, Kanada, Frantzia, Kanbodia, Sri Lanka, Alemania, Finlandia, Arabiar Emirerri Batuak, India, Italia, Filipinak, Erresuma Batua, Errusia, Taiwan, Suedia, Espainia, Belgika, Egipto, Iran, Libano, Israel, Macao, Suitza, Guatemala, Austria, Kroazia, Afganistan, Kuwait, Irak, Aljeria, Pakistan, Ipar Mazedonia, Grezia, Georgia, Brasil, Ipar Korea, Bielorrusia, San Marino, Lituania, Herbehereak, Estonia, Errumania, Nigeria, Txekia, Norvegia, Mexiko, Indonesia, Portugal, Danimarka, Maroko, Letonia, Bahrain, Senegal, Hegoafrika, Islandia, Hungaria, Irlandako Errepublika, Saudi Arabia, Txile, Vatikano Hiria, Oman, Ekuador, Qatar, Eslovenia, Azerbaijan, Polonia, Zeelanda Berria, Palestina, Argentina, Bosnia-Herzegovina, Luxenburgo, Andorra, Armenia, Bhutan, Kamerun, Kolonbia, Costa Rica, Dominikar Errepublika, Jordania, Liechtenstein, Monako, Peru, Serbia, Eslovakia, Togo, Tunisia, Ukraina, Brunei Darussalam, Albania, Turkia, Panama, Bolivia, Bulgaria, Moldavia, Zipre, Malta, Bangladesh, Kuba, Honduras, Jamaika, Kazakhstan, Paraguai, Venezuela, Kosovo, Ginea, Uruguai, Surinam, Guyana, Sudan, Maldivak, Ruanda, Mauritania, Mongolia, Santa Luzia, Trinidad eta Tobago, Saint Vincent eta Grenadinak, Eswatini, Curaçao, Aruba, Antigua eta Barbuda, Kenya, Ekialdeko Timor, El Salvador eta Nikaragua
AbiapuntuWuhan Huanan Seafood Wholesale Market (en) Itzuli
KausaSARS-CoV-2
Honen ondorioaHuoshenshan Hospital (en) Itzuli
Leishenshan Hospital (en) Itzuli
social impact of the COVID-19 pandemic (en) Itzuli
Plandemia
panic buying (en) Itzuli komuneko paper, hand sanitizer (en) Itzuli, surgical mask (en) Itzuli, FFP mask (en) Itzuli, farmako, elikagai egonkor, wet wipe (en) Itzuli, pasta, arroz, irin, Paperezko musuzapi, haragi xehetu, oilasko-haragi, haragi, arrautza, ogi, patata, frozen vegetable (en) Itzuli, frozen food (en) Itzuli, legami-hauts, Desinfekzio, Botilako ur, Arnasgailu, oreki gozo, olio, Lekale, janari enlatatu
response to the COVID-19 pandemic (en) Itzuli
COVID-19 pandemiaren eragin ekonomikoa
impact of the COVID-19 pandemic on culture and entertainment (en) Itzuli
2020 toilet paper shortage (en) Itzuli
Kasu kopurua312.173.462 (2022ko urtarrilaren 12a)
Pertsona hilak5.501.000 (2022ko urtarrilaren 12a)
Osatuta
COVID-19 pandemic in Africa (en) Itzuli
COVID-19 pandemic in the Americas (en) Itzuli
2020 COVID-19 pandemic in Antarctica (en) Itzuli
COVID-19 pandemic on ships (en) Itzuli
COVID-19 pandemic in Oceania (en) Itzuli
COVID-19 pandemia Asian
COVID-19 pandemia Europan
2020 toilet paper shortage (en) Itzuli
Hashtag#2019nCoV eta #COVID19FOAM

COVID-19 gaixotasunaren 2019-2020ko pandemia, laburtuta COVID-19 pandemia, COVID-19 izeneko gaixotasunaren eraginez 2019aren amaieran hasi zen pandemia da. SARS-CoV-2 birusak[1] eragiten du gaixotasuna, herri hizkeren koronabirusaren pandemia izenaz ezagunagoa da. Wuhanen atzeman zen lehen aldiz, Txinako Hubei probintziako hiriburuan. Zenbait gaixok arrazoi argirik gabe pneumonia garatu zutenean eta ordu arteko txerto eta tratamenduek haiengan eraginik ez zutela ikusi zenean izan zuten adituek birusaren berri.

2020ko urtarrilaren amaierarako, gutxi gorabehera zortzi mila kasu atzeman ziren.[2][3][4] Wuhango koronabirusak urtarrilaren 9an hil zuen egiaztatutako lehen gaixoa, hilaren bukaera zifra 170 ingurura handitu zen.[5][6][7][8] Epidemiologia ikerketen arabera, jende askoz gehiagok kutsatuta dirau, baina ez dira atzemanak izan.[3][9] Lehen Txinatik kanpoko tokiko kutsapena Vietnamen jazo zen, aita batek bere semeari gaixotasuna kutsatzean.[10] Familiatik kanpoko lehen kutsapena aldiz, Alemaniako Bavarian gertatu zen, urtarrilaren 22an, bavariar gizon batek txinatar enpresari baten bisita jaso zuenean europar herrialdean.[11]

Kutsapena eragozteko, Txinatar erakundeek berrogeita hamazazpi milioi biztanle dituen Wuhan eta inguruko hamabost hirik osatzen duten eskualdea konfinamenduan jarri zuten, gainera, hiriko garraio publikoa eta probintziartekoa (trenak eta aireportuak barne) behin-behinean geldiarazi zuten.[12][13][14][15][16] Txinatar Urte Berriko ospakizun ugari eta hainbat turistentzako interesgune itxi zituzten, horien artean Beijingo Hiri Debekatua, tenpluetako festa tradizionalak eta beste hainbat festa-elkargune.[17] Hong Kong hiriak gaixotasun kutsagarrien erantzun-maila maila gorenera igo zuen eta larrialdia ebatzi, hala, eskolak otsailaren erdialdera arte ixteko eta Urte Berriko ospakizunak bertan behera uzteko.[18][19]

Zenbait herrialdek bidai-oharrak ipini dituzte Wuhanera edo Hubei probintziara zuzendutako bidaietan, bidaiariei bertan dagoen birusaren berri emateko.[20] Txina kontinentala bisitatu duten bidaiariei haien osasuna gainbegiratzeko eskatu zaie, gutxienez bi astetan, eta edozein sintoma pairatuz gero haien sendagileekin hitz egiteko, birusa duten edo ez egiaztatu dadin.[21] Birusa duen edozein pertsonari eskatu zaio maskara bat eramateko soinean, eta haren sendagileari laguntza eskatzeko, telefono bidez edo zuzenean erietxera joanda.[22] Zenbait txinatar hotelek zigorrik gabeko ezeztapenak eta diru-itzulpenak eskaini dituzte.[23] Aireportuek eta tren geltokiek tenperatura kontrolak eta informazio guneak ezarri dituzte, birusa duten eriak atzemateko asmoarekin.[24]

Txinatar zientzialariek berehala lortu zuten birus berriaren sekuentzia genetikoa bakandu eta zehaztea, zeina ziztu bizian mundu osoaren esku jarri zuten, horrela, beste herrialdeetan ere birusa atzemateko PCR testak era independentean gara zitzaten.[25][26][27][28] Lehen berrogeita bat kutsatuetatik bi herenek nolabaiteko lotura zuen Huanango Itsaskien Handizkako Merkatuarekin, zeinean animaliak bizirik ere saltzen zituzten.[29][30][31][32] 2019-nCoV birusaren genomaren sekuentzia ehuneko 75-80an SARS-CoV birusarenaren parekoa da eta ehuneko laurogeita bostean beste koronabirusen genoma-sekuentziarekiko parekoa da.[33][34] Alabaina, ez dago oso argi birus hau SARS birusaren hilgarritasunera iristen den.[25][26][27][28]

2020ko urtarrilaren 30ean, Munduko Osasun Erakundeak birusaren agerraldia Nazioarteko Osasun Publikoko Larrialdi izendatu zuen; 2009tik (H1N1 pandemia jazo zen urte horretan) sei aldiz abiarazi da izendapen hori.[35][36][37][38] Urtarrilaren 31an, kutsagarritasunari, hilkortasun tasari, inkubazio aldiari, mundu mailako hedapen gaitasunari eta txertoa sortu arte beharko den denborari buruzko ikuspegi orokor bat argitaratu zen, birus berria antzinakoekin alderatzen dituena.[39]

2020ko martxoaren 11n, Munduko Osasun Erakundeak (MOE) COVID-19 gaitzaren nazioarteko agerraldia "pandemia" izendatu zuen.[40][41]

  1. ↑ Gorbalenya, Alexander E.. (2020-02-11). «Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus – The species and its viruses, a statement of the Coronavirus Study Group» bioRxiv: 2020.02.07.937862.  doi:10.1101/2020.02.07.937862..
  2. ↑ «Health Advisory Regarding 2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV) | Columbia Health» health.columbia.edu (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  3. ↑ a b (Ingelesez) «Report 2: Estimating the potential total number of novel Coronavirus cases in Wuhan City, China» imperial.ac.uk 2020-01-24 (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  4. ↑ CNN, James Griffiths. «Wuhan coronavirus cases inside China have already overtaken SARS» CNN (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  5. ↑ «Operations Dashboard for ArcGIS» gisanddata.maps.arcgis.com (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  6. ↑ (Ingelesez) Qin, Amy; Hernández, Javier C.. (2020-01-10). «China Reports First Death From New Virus» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  7. ↑ (Ingelesez) News, B. N. O.. (2020-01-28). «Tracking coronavirus: Map, data and timeline» BNO News (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  8. ↑ CNN, James Griffiths and Amy Woodyatt. «Death toll from Wuhan coronavirus tops 100 as infection rate accelerates» CNN (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  9. ↑ (Ingelesez) «HKUMed WHO Collaborating Centre for Infectious Disease Epidemiology and Control releases real-time nowcast on the likely extent of the Wuhan coronavirus outbreak, domestic and international spread with the forecast for chunyun» sph.hku.hk (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  10. ↑ (Ingelesez) «China coronavirus: ‘family cluster’ in Vietnam fuels concerns over human transmission» South China Morning Post 2020-01-29 (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  11. ↑ (Ingelesez) Welle (www.dw.com), Deutsche. «Germany confirms human transmission of coronavirus | DW | 28.01.2020» DW.COM (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  12. ↑ CNN, James Griffiths and Amy Woodyatt. «Wuhan coronavirus: Thousands of cases confirmed as China goes into emergency mode» CNN (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  13. ↑ (Ingelesez) Hui, Jane Li, Mary. «China has locked down Wuhan, the epicenter of the coronavirus outbreak» Quartz (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  14. ↑ (Ingelesez) Hamblin, James. (2020-01-24). «A Historic Quarantine» The Atlantic (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  15. ↑ «Wuhan, 11 milioi biztanleko hiri mamua» www.eitb.eus (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  16. ↑ Txantiloi:Zh-CN Welle (www.dw.com), Deutsche. «武汉肺炎病毒持续扩散 湖北下令封15个城市 | DW | 24.01.2020» DW.COM (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  17. ↑ (Ingelesez) Welle (www.dw.com), Deutsche. «China cancels Lunar New Year events over deadly virus fears | DW | 23.01.2020» DW.COM (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  18. ↑ «Hong Kong Chinese New Year | Hong Kong Tourism Board» www.discoverhongkong.com (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  19. ↑ (Ingelesez) «China coronavirus: Hong Kong leader hits back at criticisms of being slow» South China Morning Post 2020-01-25 (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  20. ↑ (Ingelesez) Gilbertson, Jayme Deerwester and Dawn. «Coronavirus: US says 'do not travel' to Wuhan, China, as airlines issue waivers, add safeguards» USA TODAY (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  21. ↑ «Travelers from China asked to check for flu-like symptoms | BusinessWorld» BusinessWorld (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  22. ↑ «MOH | Updates on Wuhan Coronavirus (2019-nCoV) Situation in Singapore» www.moh.gov.sg (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  23. ↑ (Ingelesez) «Hotel operators waive fees for Chinese hotel cancellations as Wuhan virus fears grow» CNA (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  24. ↑ (Ingelesez) «Coronavirus Update: Masks And Temperature Checks In Hong Kong» Nevada Public Radio (Noiz kontsultatua: 2020-01-30).
  25. ↑ a b (Ingelesez) «The continuing epidemic threat of novel coronaviruses to global health – the latest novel coronavirus outbreak in Wuhan, China» International Journal of Infectious Diseases 2020-01-14 (Noiz kontsultatua: 2020-01-31).
  26. ↑ a b «Promed Post – ProMED-mail» web.archive.org 2020-01-24 (Noiz kontsultatua: 2020-01-31).
  27. ↑ a b Cohen, Jon; Normile, Dennis (2020ko urtarrilaren 17). "New SARS-like virus in China triggers alarm". Science. 367 (6475): 234–235. doi:10.1126/science.367.6475.234. ISSN 0036-8075. PMID 31949058.
  28. ↑ a b Parry, Jane (2020ko urtarrila). "China coronavirus: cases surge as official admits human to human transmission". British Medical Journal. 368: m236. doi:10.1136/bmj.m236. ISSN 1756-1833. PMID 31959587.
  29. ↑ Huang, Chaolin; Wang, Yeming; Li, Xingwang; Ren, Lili; Zhao, Jianping; Hu, Yi; Zhang, Li; Fan, Guohui; Xu, Jiuyang; Gu, Xiaoying; Cheng, Zhenshun (2020ko urtarrilaren 24). "Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China". Lancet. doi:10.1016/S0140-6736(20)30183-5. ISSN 0140-6736. PMID 31986264.
  30. ↑ (Ingelesez) «New coronavirus can cause infections with no symptoms, studies show» STAT 2020-01-24 (Noiz kontsultatua: 2020-01-31).
  31. ↑ Chan, Jasper Fuk-Woo; Yuan, Shuofeng; Kok, Kin-Hang; To, Kelvin Kai-Wang; Chu, Hin; Yang, Jin; Xing, Fanfan; Liu, Jieling; Yip, Cyril Chik-Yan; Poon, Rosana Wing-Shan; Tsoi, Hoi-Wah (2020ko urtarrilaren 24). "A familial cluster of pneumonia associated with the 2019 novel coronavirus indicating person-to-person transmission: a study of a family cluster". The Lancet. 0. doi:10.1016/S0140-6736(20)30154-9. ISSN 0140-6736. PMID 31986261.
  32. ↑ (Ingelesez) Jan 25, Lisa Schnirring | News Editor | CIDRAP News |; 2020. «Doubts rise about China's ability to contain new coronavirus» CIDRAP (Noiz kontsultatua: 2020-01-31).
  33. ↑ Zhu, Na; Zhang, Dingyu; Wang, Wenling; Li, Xinwang; Yang, Bo; Song, Jingdong; Zhao, Xiang; Huang, Baoying; Shi, Weifeng; Lu, Roujian; Niu, Peihua (2020ko urtarrilaren 24). "A Novel Coronavirus from Patients with Pneumonia in China, 2019". New England Journal of Medicine. United States. doi:10.1056/NEJMoa2001017. ISSN 0028-4793. PMID 31978945.
  34. ↑ Perlman, Stanley (2020ko urtarrilaren 24). "Another Decade, Another Coronavirus". New England Journal of Medicine. 0: null. doi:10.1056/NEJMe2001126. ISSN 0028-4793. PMID 31978944.
  35. ↑ (Ingelesez) «Coronavirus declared global health emergency» BBC News 2020-01-31 (Noiz kontsultatua: 2020-01-31).
  36. ↑ (Ingelesez) Says, Woo. (2020-01-30). «WHO declares coronavirus outbreak a global health emergency» STAT (Noiz kontsultatua: 2020-01-31).
  37. ↑ (Ingelesez) Wee, Sui-Lee; Jr, Donald G. McNeil; Hernández, Javier C.. (2020-01-30). «W.H.O. Declares Global Emergency as Wuhan Coronavirus Spreads» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2020-01-31).
  38. ↑ (Ingelesez) «Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV)» www.who.int (Noiz kontsultatua: 2020-01-31).
  39. ↑ (Ingelesez) Sheikh, Knvul; Watkins, Derek; Wu, Jin; Gröndahl, Mika. (2020-01-31). «How Bad Will the Coronavirus Outbreak Get? Here Are 6 Key Factors» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2020-01-31).
  40. ↑ (Ingelesez) «WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19 - 11 March 2020» www.who.int (Noiz kontsultatua: 2020-03-11).
  41. ↑ ARGIA. (2020-03-11). «Koronabirusa pandemia izendatu du Osasunaren Munduko Erakundeak» Argia (Noiz kontsultatua: 2020-03-11).
From Wikipedia, the free encyclopedia · View on Wikipedia

Developed by Tubidy