Dante Alighieri

Dante Alighieri
(1495 (egutegi gregorianoa)) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Durante di Alighiero degli Alighieri
Jaiotza	Florentzia, 1265
Bizilekua	Florentzia Erroma Ravenna Bolonia Verona Arezzo Forlì Treviso Lucca Paris Milan Genova
Lehen hizkuntza	italiera
Heriotza	Ravenna, 1321eko irailaren 14a? (55/56 urte)
Hobiratze lekua	Danteren hilobia, Ravenna Quadrarco di Braccioforte (en) Quadrarco di Braccioforte (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: malaria
Familia
Aita	Alighiero di Bellincione
Ama	Bella degli Abati
Ezkontidea(k)	Gemma Donati (en)  (1285 (egutegi gregorianoa) -
Seme-alabak	ikusi Jacopo Alighieri (en) Pietro Alighieri (en) Antonia Alighieri (en)
Anai-arrebak	ikusi Francesco Alighieri (en)
Familia	ikusi Sperello di Serego Alighieri (en) (descendant (en) )
Leinua	Alighieri (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	italiera latina
Irakaslea(k)	Remigio dei Girolami (en) Brunetto Latini (en) Cecco d'Ascoli (en)
Jarduerak
Jarduerak	poeta, idazlea, prosalaria, politikaria, filosofoa, Politikari teorikoa, intelektuala eta hizkuntzalaria
Lantokia(k)	Florentzia
Lan nabarmenak	ikusi Jainkotiar komedia Convivio (en) De Monarchia (en) De vulgari eloquentia (en) Vita Nuova (en) Questio de situ et formae aque et terre (en) Le Rime (en) Epistles (en) Eclogues (en)
Influentziak	Aristoteles, Virgilio, Publio Ovidio Nason, Severino Boezio, Klaudio Ptolomeo, Homero eta Tomas Akinokoa
Kidetza	Doctors and Apothecaries Guild (en) White Guelphs (en)
Mugimendua	Dolce Stil Novo (en)
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkak	Battle of Campaldino (en)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	katolizismoa
Erlijio-ordena	Frantziskotarren Ordena

Dante Alighieri, jaiotzako izen-deiturez Durante degli Alighieri (Florentzia, 1265eko maiatzaren 14a? - Ravenna, 1321eko irailaren 14a?) poeta, prosalari, literaturako teorialari, moralaren filosofo eta pentsalari politikoa izan zen. La divina commedia (Jainkotiar komedia) haren lan nagusia da, 1308 eta 1321 artean idatzia. Poema handi horretan, lurreko zorionaren eta beste munduko loriaren eske ageri da gizateria osoa. Gizonaren ikuspegi teologiko eta dramatikoa eskaintzen duen epopeia hori Europako literaturako obra garrantzitsuenetakoa da.

Florentziako administrazio lanetan hartu zuen parte guelfo zurien aldean, eta hainbat zeregin diplomatiko egin zuen Bonifazio VIII.a aita santuaren aurrean. Azkenean, guelfo beltzek batere kargurik gabe utzi eta erbestera egotzi zuten bizitza guztiko. Azken urteak Veronan, Luccan eta Ravennan eman zituen.

Dantek De Monarchian (1310-1314), latinez idatzi zuen obran, argitaratu zituen bere kezka politikoak: munduko aginpidea eta izpirituarena bereizi behar zirela aldarrikatu zuen, giza ekintza guztiek ondasun morala izan behar dutela argudiatuz. Kultura eskolastikoan hezitako gizona izaki, zuhurtziari, ezaguera eta arrazoiari buruzko ikusmoldea azaldu zuen Il Convivio (1307, «Oturuntza») italieraz idatzi zuen filosofia lanean. Hizkuntzaz kezkatuta, Italiako herrialde guztietarako literatura hizkuntza batua aldarrikatu zuen, latinez idatzi zuen De vulgari eloquentia obran azalduriko teoriei jarraituz (1303-1304). Latinaren eta latin hizkuntzen arteko harreman historikoez arduratu zen lehenetarikoa izan zen. Filosofia eta moralismo ukituz beteak ageri dira, bestalde, Danteren poesia ugariak. Bederatzi urte zituela ezagutu eta hemezortzi urterekin berriz aurkitu zuen Beatricek inspiratu zizkion Canzoniere izeneko sonetoak, bultzatu zuen dolce stil nuovo haren erakusgarri bikainak. La Vita Nuova poema bildumak (1283-1293) guztiz mistiko bihurtu zen amodio hari buruzko lirismo aberats eta irudimenezkoa eskaintzen du (Beatricez «beste inorengatik inoiz esan ez dena» esateko).

Baina, garrantzizkoak izanagatik ere, Danteren beste ezein obrak ez dio Divina Commedia (1307-1321) epopeia mistiko handiari itzalik egiten. Olerki epiko hau hiru zatitan banatuta dago (infernua, garbitokia eta paradisua). Lan honen gaia Dantek berak, Virgilio eta Beatriceren laguntzaz, heriotzaren ondoko lurraldera egindako bidaia da. Virgiliok infernuan eta garbitokian zehar gidatu zuen Dante, jentila zenez paradisuan ezin baitzen sartu. Paradisuan Beatrice izan zuen lagun. Leku bakoitzean goranzko bidea egiten du Dantek. Deskribapen zehatzak erabili zituen infernuko sufrimendua, garbitokiko bekatu garbitzeak eta paradisuko zoriontasuna adierazteko.