Ekialdeko Frontea Lehen Mundu Gerran

Lehen Mundu Gerra
Ekialdeko frontea
eta Tropa alemaniarrak Rigan sartzen 1917ko irailean.
Data	1914ko abuztuaren 12tik 1918ko martxoaren 3ra
Lekua	Erdialdeko Europa eta Ekialdeko Europa
Emaitza	Erdialdeko Inperioen garaipena. Errusiako Inperioaren kolapsoa.

Lehen Mundu Gerrako Ekialdeko Frontea edo Ekialdeko Gatazka lekua (alemanez: Ostfront; errumanieraz: Frontul de Russ; errusieraz: Востой норона, erromanizatuta: Vostochny frontea) Errusia eta Errumaniaren arteko muga osoa alde batetik eta bestetik Austria-Hungaria, Bulgaria, Otomandar Inperioa eta Alemania hartzen zituen gatazka-lekua izan zen. Itsaso Baltikotik, iparraldean, Itsaso Beltzeraino hedatzen zen hegoaldean; Ekialdeko Europa gehiena barne hartzen zuen, eta Erdialdeko Europan ere hedatzen zen. Terminoa ez dator bat Belgikan eta Frantzian borrokatzen ari ziren Mendebaldeko Frontearekin.

1910ean, Juri Danilov jeneral errusiarrak XIX. Plana garatu zuen, zeinaren arabera lau armadak Ekialdeko Prusia inbadituko zuten. Plan hori kritikatua izan zen, ezen Austria-Hungaria Alemaniako Inperioa baino mehatxu handiagoa izan baitzitekeen. Orduan, Ekialdeko Prusia inbadituko zuten lau armaden ordez, errusiarrek bi armada Ekialdeko Prusiara bidaliko zuten, eta bi armada Galitziatik inbaditzen ari ziren austro-hungariar indarren aurka defendatzeko. Gerraren hasierako hilabeteetan, Errusiako Armada Inperiala Prusiako ekialdea inbaditzen saiatu zen Ipar-Mendebaldeko gatazka-lekutik, baina, lehen arrakastaren ondoren, Alemaniak atzera eginarazi zien. Aldi berean, hegoaldean, arrakastaz inbaditu zuten Galitzia, han austro-hungariar armada garaituz^[1]. Baina, 1915erako, alemaniarren eta austriar-hungariarren indarrak aurrera zihoazen, errusiarrek Galitzian eta Polonian zituzten ezbehar larriei aurre eginez eta atzera egitera behartuz. Nikolas Duke Handia komandante kargutik kendu, eta Nikolas tsarrak berak ordezkatu zuen. Hala ere, Alexei Brusilov jeneralak Austria-Hungariaren aurkako operazio oso arrakastatsu bat burutu zuen (Brusiloven erasoaldia deritzona) eta Errusiako armadak garaipen handiak lortu zituena^[2][3][4]. Lehen Mundu Gerrako erasoaldirik handiena eta hilgarriena izanik, Brusiloven erasoaldiaren ondorioak oso baliotsuak izan iren. Verdungo guduan, alemaniarren presioa arintzen lagundu zuen, eta italiarrenganako austro-hungariarren presioa arintzen ere lagundu zuen. Ondorioz, austriar-hungariar indar armatuak ahuldu egin ziren, eta, azkenean, Errumaniak gerran sartzea erabaki zuen Indar Aliatuen alde. Hala ere, Errusiako giza eta material-galerek ere asko lagundu zuten errusiar iraultzetan^[5].

Errumaniako Erresuma 1916ko abuztuan sartu zen gerran. Potentzia aliatuek Transilvaniako eskualdea (Austria-Hungariaren zati zena) agindu zioten Errumaniaren laguntzaren truke. Errumaniako armadak Transilvania inbaditu, eta, hasieran, arrakasta izan zuten, baina gelditu behar izan zuten, eta alemaniarrek eta austro-hungariarrek atzera bultzatu zuten Bulgariak hegoaldetik eraso egin zienean. Bitartean, Errusian, iraultza gertatu zen 1917ko martxoan (gerrarako zailtasunetako bat izanik). Nikolas II.a tsarrak abdikatu egin behar izan zuen, eta Errusiako behin-behineko gobernua sortu zen, Georgi Lvov lehen buru zela eta, azkenean, Alexander Kerenskik ordezkatu zuena.

Errusiar Errepublika eratu berriak gerran jarraitu zuen Errumaniarekin eta Ententeko gainerakoekin batera. 1917ko azaroan, boltxebikeek boteretik kendu zuten. Errumaniaren eta potentzia zentralen arteko Focșaniko armistizioaren ondoren, Errumaniak ere bake-ituna sinatu zuen potentzia zentralekin, 1918ko maiatzaren 7an, nahiz eta Errumaniak, 1918ko azaroaren 10ean, bertan behera utzi zuen ituna. Boltxebikeek ezarritako gobernu berriak Brest-Litovskeko Ituna sinatu zuen, 1918ko martxoaren 18an, gerratik kanpo utziz. Horrek Ekialdeko fronteko garaipenera eraman zituen Potentzia Zentralek, eta Errusia Lehen Mundu Gerrako porrotera.

1. ↑ The Great Retreat, Eastern Front 1915 2015-03-14 artxibatua Wayback Machine Military History Online. Michael Kihntopf
2. ↑ «Brusilov Offensive begins - Jun 04, 1916 - HISTORY.com» web.archive.org 2015-03-30 (Noiz kontsultatua: 2023-01-17).
3. ↑ Tunstall, Graydon A.. (2008-03-01). «Austria‐Hungary and the Brusilov Offensive of 1916» The Historian 70 (1): 30–53.  doi:10.1111/j.1540-6563.2008.00202.x. ISSN 0018-2370. (Noiz kontsultatua: 2023-01-17).
4. ↑ (Ingelesez) The Slavonic and East European Review. 2022-12-09 (Noiz kontsultatua: 2023-01-17).
5. ↑ (Ingelesez) Tucker, Spencer. (2002-01-04). The Great War, 1914-1918. Routledge ISBN 978-1-134-81750-4. (Noiz kontsultatua: 2023-01-17).