Erdi Aro Klasikoa

Erdi Aro Klasikoa, Erdi Aro Betea edo Tarteko Erdi Aroa Europako historian historialariek XI., XII. eta XIII. mendeei ematen dieten izena da. Goi eta Behe Erdi Aroaren artean kokatzen da, beraz.

Gutxi gorabehera, 1000. urtez geroztik, Mendebaldeko Europan ez zen barbaroen inbasioak gehiagorik nozitu, mongolen salbuespen laburra izan ezik. Bikingoak Irlandan, Britainia Handian, Frantzian eta beste toki askotan finkaturik zeuden, eta Eskandinavian erresuma kristauak garatu ziren. Hungariarren erasoei X. mendean eman zitzaien amaiera, eta 1000rako, Hungariako erresuma kristaua sortu zen. Horri esker, egonkortasun politiko eta ekonomikoa lortu zen.

Erdi Aroa Klasikoaren gako historikoa, dena den, populazio-ugaltzea izan zen: horrek, aurreko garaiaren aldean, aldaketa politiko eta sozial nabaria ekarri zuen. Hain zen handia gorakada hori, non, aditu batzuen arabera, 1250erako, Europa gain-populaturik zegoen, eta XIX. mendera arte ez ziren berriro populazio-maila horiek erdietsi. Behe Erdi Aroan, gosete, izurrite (batik bat, Izurrite Beltza) eta gerra zela medio, gorako joera hori eten zen.

XI. mendean, Alpeen iparraldean, jendea lurralde berrietan finkatzen hasi zen. Izan ere, Erdi Europako baso eta oihan itzelak mozteari ekin zitzaion, nekazaritzarako lurrak lor zitezen. Aldi berean, populazioa Frankoen Inperiotik kanpo irten zen, Elbaz haratago. Horrela, lurralde alemaniarrak hirukoiztu ziren. Ekialde Hurbilera migratu zuten europar ugarik, Gurutzadei esker. Iberiar Penintsulan, mairuei lurrak kendu ahala, hegoaldera jotzen zuen iparraldeko populazioak. Italiako hegoaldean ere, normadiarrek konkistak burutu zituzten.

Garai honetan, hainbat erresuma nabarmendu ziren, batez ere Frantzia eta Ingalaterra, baina Italiako hiri-estatuek ere paper garrantzitsua jokatu zuten. Eliza Katolikoak gerra-deia egin zuen, Lurralde Santuak turkiarren mendetik kentzeko. Aita Santua Germaniako Erromatar Inperio Sainduaren aurka ere borrokatu zen, bien artean nagusitasuna nork zuen. Arabiarrekiko hartu-emanei esker, Antzinateko kultura berriro estalgabetu zen, batik bat Antzinako Erromako legedia eta Aristotelesen lana, zeinek eragin handia izan zuen Tomas Akinokoa eta beste adituen gainean Eskolastika izeneko filosofia-eskola garatzean.