Back Elliptiese sterrestelsel Afrikaans مجرة إهليلجية Arabic Galaxa elíptica AST Эліптычная галактыка Byelorussian Эліптычная галяктыка BE-X-OLD Елиптична галактика Bulgarian Eliptična galaksija BS Galàxia el·líptica Catalan Eliptická galaxie Czech Galaeth eliptig Welsh
Galaxia eliptikoa forma elipsoidala eta irudi leuna eta ia ezaugarririk gabea duen galaxia mota bat da. Edwin Hubblek Hubbleren sekuentzian eta 1936ko The Realm of the Nebulaen deskribatutako hiru galaxia mota nagusietako bat da,[1] galaxia kiribil eta lentikularrekin batera. Galaxia eliptikoak (E), galaxia lentikularrekin (S0) eta haien eskala handiko diskoekin batera, eta ES galaxiak,[2][3][4] eskala ertaineko diskoekin batera, "goiztiar" motako galaxien populazioaren azpimultzo bat dira.
Galaxia eliptiko gehienak, masa baxuko izar zaharrez osatuta daude, izarrarteko ingurune urria eta izar eraketa jarduera minimo batekin, eta kumulu globular ugariz inguratuta egoten dira. Uste denez, galaxia eliptikoak, gutxi gora-behera, Virgoko superkumuluko galaxien %10-15 dira, eta ez dira unibertsoan orokorrean nagusi den galaxia mota.[5] Batez ere galaxien kumuluen erdiguneetatik gertu daude.[6]
Galaxia eliptikoen tamaina hamarnaka milioi eta ehun bilioi izar artekoa da. Hasiera batean, Edwin Hubblek, galaxia eliptikoek, galaxia espiral bihurtu arte eboluzionatzen zutenaren hipotesia planteatu zuen, beranduago, faltsua zela aurkitu zena,[7] gas eta galaxia txikiagoen akrezioak, aurretik existitzen zen egitura elipsoidal baten inguruan disko bat eraiki dezakeen arren.[8][9] Galaxia eliptikoen barnean dauden izarrak, batez beste, galaxia kiribiletan daudenak baino askoz zaharragoak dira.[7]
- ↑ «THE REALM OF THE NEBULÆ» The Realm of the Nebulae (Yale University Press): 182–202. ISBN 978-0-300-23800-6. (Noiz kontsultatua: 2021-05-29).
- ↑ Liller, Martha H.. (1966-10-01). «The Distribution of Intensity in Elliptical Galaxies of the Virgo Cluster. II» The Astrophysical Journal 146: 28. doi:. ISSN 0004-637X. (Noiz kontsultatua: 2021-05-29).
- ↑ Nieto, J.-L.; Capaccioli, M.; Held, E. V.. (1988-04-01). «More isotropic oblate rotators in elliptical galaxies» Astronomy and Astrophysics 195: L1–L4. ISSN 0004-6361. (Noiz kontsultatua: 2021-05-29).
- ↑ Graham, Alister W.; Ciambur, Bogdan C.; Savorgnan, Giulia A. D.. (2016-11-01). «Disky Elliptical Galaxies and the Allegedly Over-massive Black Hole in the Compact ``ES`` Galaxy NGC 1271» The Astrophysical Journal 831: 132. doi:. ISSN 0004-637X. (Noiz kontsultatua: 2021-05-29).
- ↑ Loveday, Jon. (1996-02). «The APM Bright Galaxy Catalogue» Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 278 (4): 1025–1048. doi:. ISSN 0035-8711. (Noiz kontsultatua: 2021-05-29).
- ↑ Dressler, A.. (1980-03). «Galaxy morphology in rich clusters - Implications for the formation and evolution of galaxies» The Astrophysical Journal 236: 351. doi:. ISSN 0004-637X. (Noiz kontsultatua: 2021-05-29).
- ↑ a b John, Duncan. (2006). Astronomy : the definitive guide to the universe. Parragon Publishing ISBN 1-4054-6314-7. PMC 70240967. (Noiz kontsultatua: 2021-05-29).
- ↑ Dekel, A.; Birnboim, Y.; Engel, G.; Freundlich, J.; Goerdt, T.; Mumcuoglu, M.; Neistein, E.; Pichon, C. et al.. (2009-01). «Cold streams in early massive hot haloes as the main mode of galaxy formation» Nature 457 (7228): 451–454. doi:. ISSN 0028-0836. (Noiz kontsultatua: 2021-05-29).
- ↑ Stewart, Kyle R.; Brooks, Alyson M.; Bullock, James S.; Maller, Ariyeh H.; Diemand, Jürg; Wadsley, James; Moustakas, Leonidas A.. (2013-05-06). «ANGULAR MOMENTUM ACQUISITION IN GALAXY HALOS» The Astrophysical Journal 769 (1): 74. doi:. ISSN 0004-637X. (Noiz kontsultatua: 2021-05-29).