Galeno

Galeno
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Pergamo, II. mendea
Herrialdea	Antzinako Erroma
Bizilekua	Pergamo
Heriotza	Erroma, III. mendea ( urte)
Familia
Aita	Aelius Nicon
Hezkuntza
Hizkuntzak	antzinako greziera
Irakaslea(k)	Albinus (en) Satyros (en) Aelianus Meccius (en)
Jarduerak
Jarduerak	mediku idazlea, zirujaua, biologoa, neurozientzialaria, medikua eta filosofoa

Klaudio Galeno (antzinako grezieraz: Κλαύδιος Γαληνός, latinez: Claudius Galenus; Pergamo, 129ko iraila– Erroma, c. 200/216) mediku greziarra zen, Erromatar Inperioaren garaian bizi izan zena^[1][2][3]. Antzinaroko ikertzaile mediko osoenetakotzat jotzen da, eta bere ikuspuntuak Europako medikuntzan mila urte baino gehiagotan nagusitu ziren anatomian^[4], fisiologian, patologian, farmakologian^[5] eta neurologian, baita filosofia^[6] eta logikan ere.

Eragin handia eduki du Medikuntzaren historian zehar. Gaur egun, oraindik erabiltzen da galeno hitza medikuaren sinonimo moduan.

Galeno Greziaren eraginpean hezi zen, Asklepio jainkoaren tenpluan, zaintzaile (therapeutes) ibili zen. Medikuntza ikasi zuen Hipokratesen bi jarraitzailerekin: Estraconio eta Satiro, eta, gero, Esmirna, Korinto eta Alexandriako medikuntza eskoletara joan zen. Azkenik, Erromara joan zen, eta gladiadoreen mediku fama zela eta, Marco Aurelio enperadorearen sendagile hautatu zuten.

Erdi Aroan, Galenoren anatomia-idazkiak Erdi Aroko medikuen unibertsitate-ikasketen zutabe bihurtu ziren, baina, Mendebaldeko Erromatar Inperioa V. mendean erortzearen ondorioz, horiek geldialdi intelektual nabarmena eragin zuten. Hala ere, Bizantziar Inperioan eta abasstar kalifa-herrian, aurrerapen horiek aztertzen, eta ematen jarraitu zuten. Galenoren ideia batzuk ez ziren zuzenak, ez baitzuen inoiz giza gorputz bat disekzionatu, gizarte greko-erromatarrean praktika horri buruz zeuden tabuak direla eta. Hala ere, ekarpen nabarmenak egin zituen: Erasistratoren akatsa zuzendu zuen, zeinak arteriek airea zeramatela uste baitzuen, eta medikuntzaren lehen esperimentalistatzat hartzen da^[7].​ Erdi Aroan, Boloniako medikuntza-irakasle eta ikasleak gorputzak disekzionatzen hasi ziren; Mondino Luzzikoak (1275-1326) giza disekzioetan oinarritutako anatomiaren lehen liburu ezaguna idatzi zuen^[8][9].

Erdi Aroan, Claudio izena eman zitzaion, baina horrek akats historiografikoa dirudi, Aro Modernoan zuzendu zena, haren testuek onarpen berritua lortu zutenean. 1530eko hamarkadan, Andrés Vesalio Bruselako anatomista eta medikua, Galenoren testu asko grezieratik latinera itzultzen hasi zen, eta, bere De humani corporis fabrica (1543) anatomiaren argitalpenean, eragin garrantzitsua izan zuen mediku greko-erromatarraren lanak^[10].

1. ↑ Life, death, and entertainment in the Roman Empire. David Stone Potter, D. J. Mattingly (1999). University of Michigan Press. p. 63. ISBN 0-472-08568-9
2. ↑ "Galen on bloodletting: a study of the origins, development, and validity of his opinions, with a translation of the three works". Peter Brain, Galen (1986). Cambridge University Press. p.1. ISBN 0-521-32085-2
3. ↑ (Ingelesez) Nutton, Vivian. (1973-05). «The Chronology of Galen's Early Career» The Classical Quarterly 23 (1): 158–171.  doi:10.1017/S0009838800036600. ISSN 1471-6844. (Noiz kontsultatua: 2024-03-18).
4. ↑ (Ingelesez) «Rudolph E. Siegel, Galen on the affected parts. Translation from the Greek text with explanatory notes, Basle, Karger, 1976, 8vo, pp. x, 233, S.Fr.90, $34.75 (paperback).» Medical History 21 (2): 212–212. 1977-04  doi:10.1017/S0025727300037935. ISSN 2048-8343. (Noiz kontsultatua: 2024-03-18).
5. ↑ Debru, Armelle (7 de marzo de 1997). «Galen on Pharmacology: Philosophy, History, and Medicine : Proceedings of the Vth International Galen Colloquium, Lille, 16-18 March 1995». BRILL – via Google Books
6. ↑ Rocca, Dr Julius (16 de enero de 2003). «Galen on the Brain: Anatomical Knowledge and Physiological Speculation in the Second Century Ad». Brill – via Amazon
7. ↑ «Corto y hábil es el sendero de la especulación, pero no conduce a ninguna parte; largo y penoso es el camino del experimento, pero nos lleva a conocer la verdad.» —Galeno
8. ↑ Numbers, Ronald (2009). Galileo Goes to Jail and Other Myths about Science and Religion. Harvard University Press. p. 45. ISBN 978- 0- 674-03327- 6.
9. ↑ (Ingelesez) harvardgazette. (2011-04-07). «Debunking a myth» Harvard Gazette (Noiz kontsultatua: 2024-03-18).
10. ↑ Peter Dear, Revolutionizing the Sciences: European Knowledge and Its Ambitions, 1500–1700. (2001), 37–39