Goi Paleolitoa

Historiaurreko aroak

Pleistozenoa

Paleolitoa

Behe Paleolitoa

Olduvai kultura Acheulear kultura

Erdi Paleolitoa

Mousteriar kultura

Goi Paleolitoa

Châtelperroniar kultura Aurignac kultura Gravettiar kultura Solutre kultura Madeleine kultura

Holozenoa

Mesolitoa eta Epipaleolitoa

Aziliar kultura Kebarar kultura Natufiar kultura

Neolitoa

Halafiar kultura Hassun kultura Ubaid kultura Uruk kultura

Kalkolitoa

Kurgan kultura Kanpai-formako ontzien kultura Kordoi-zeramika kultura

Brontze Aroa

Behe Brontze Aroa Erdi Brontze Aroa Goi Brontze Aroa

Burdin Aroa

I Burdin Aroa (Hallstatt kultura Europa erdialdean) II Burdin Aroa (La Tene kultura Europa erdialdean)

Goi Paleolitoa Paleolitoko hirugarren eta azken garaia da Europa, Afrika eta Asiarako. Hasiera eta bukaera datak duela 35.000 eta 10.000 urte inguru kokatzen dira, azken glaziazioaren garaian. Erdi Paleolitoa du atzean, lehenago denbora lerroan, eta Mesolitoa aurrean, geroago denboran.

Goi Paleolitoaren ezaugarri nagusiak Europara gizaki modernoaren, homo sapiens delakoaren etorrera, lanabesak lantzeko teknika berrien agerpena (jaurtigailua, hezurrezko industria...) eta historiaurreko artearen leherketa (haitzuloetako marrazkiak garai honetan egin ziren) dira.

Gizaki modernoa Ekialde Hurbiletik etorri zen duela 35.000 urte inguru, behin-behineko klima beroketa aprobetxatuz. Neanderthalgo gizakiarekin batera bizi zen, harik eta duela 30.000 urte inguru neanderthalak desagertu ziren arte. Desagerpen horren zioak ez dira ezagutzen. Bi adarren arteko nahasketa garai honetan eman behar izan zen ^[1].

1. ↑ Neandertalengandik jasotako geneen eta osasunaren arteko harremana aztertu dute. (Noiz kontsultatua: 2016ko maiatzaren 20a).