Kromo

Kromoa
24 Banadioa ← Kromoa → Manganesoa
24 Cr                                                                                                                                                                                                                                           Taula periodikoa
Ezaugarri orokorrak
Izena, ikurra, zenbakia	Kromoa, Cr, 24
Serie kimikoa	trantsizio-metalak
Taldea, periodoa, orbitala	6, 4, d
Masa atomikoa	51,9961(6) g/mol
Konfigurazio elektronikoa	[Ar] 3d5 4s1
Elektroiak orbitaleko	2, 8, 13, 1
Propietate fisikoak
Egoera	solidoa
Dentsitatea	(0 °C, 101,325 kPa) 7,15 g/L
Urtze-puntua	2.180 K (1.907 °C, 3.465 °F)
Irakite-puntua	2.944 K (2.671 °C, 4.840 °F)
Urtze-entalpia	21,0 kJ·mol−1
Irakite-entalpia	339,5 kJ·mol−1
Bero espezifikoa	(25 °C) 23,35 J·mol−1·K−1
Lurrun-presioa P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k T/K 1.656 1.807 1.991 2.223 2.530 2.942
Propietate atomikoak
Kristal-egitura	kubikoa, gorputzean zentratua
Oxidazio-zenbakia(k)	6, 5 [1], 4, 3, 2, 1 (oxido azido sendoa)
Elektronegatibotasuna	1,66 (Paulingen eskala)
Ionizazio-potentziala	1.a: 652,9 kJ/mol 2.a: 1.590,6 kJ/mol 3.a: 2.987 kJ/mol
Erradio atomikoa (batezbestekoa)	140 pm
Erradio atomikoa (kalkulatua)	166 pm
Erradio kobalentea	127 pm
Datu gehiago
Eroankortasun termikoa	(300 K) 93,9
Soinuaren abiadura	5.940 m/s
Isotopo egonkorrenak
Kromoaren isotopoak iso UN Sd-P D DE (MeV) DP 50Cr %4,345 > 1.8x1017 u εε - 50Ti 51Cr Sintetikoa 27,7025 e ε - 51V γ 0,320 - 52Cr %83,789 Cr egonkorra da 28 neutroirekin 53Cr %9,501 Cr egonkorra da 29 neutroirekin 54Cr %2,365 Cr egonkorra da 30 neutroirekin

Kromoa 24 zenbaki atomikoa duen elementu kimikoa da. Cr ikurrarekin adierazten da. Taula periodikoan 6. taldean kokatzen da, talde horretan kokatzen den lehenengo elementua. Argitsua, gogorra, hauskorra eta gris ilun koloredun trantsizio-metala da^[1]. Metal bezala erabiltzen da proportzio handi batean. Kromoa altzairu herdoilgaitzen osagai nagusia da. % 70eko proportzioan islatzen da espektro ikuskor batean, ia argi infragorriaren uhinen % 90a islatuz^[2]. Elementuaren izena grekotik dator, χρῶμα, kolorea esan nahi du^[3]; izan ere, kromo konposatu askok kolore bizia dute.

Ferrokromo aleazioa, kromitatik ekoizten da komertzialki erreakzio silikotermiko edo aluminiotermikoen bitartez, eta kromo-metala, karbono- eta aluminio-erredukzioaren prozesuak errez eta lixibatuz. Kromo-metalak korrosioarekiko erresistentzia eta gogortasun handia dauka. Kromo metalikoa herdoilgaitz dagoen altzairu batera gehitu daiteke. Altzairuak duen korrosioarekiko erresistentziaren eta koloregabetzearen aurkikuntza, honen ekoizpenaren garapen garrantzitsu bat da.

Estatu Batuetan (AEB), 3 balentzia zenbakidun kromo-ioia (Cr (III)) gizakien funtsezko elikagai gisa hartzen da intsulinarako, azukrerako eta lipidoen metabolismorako ^[4]. 2014. urtean, ordea, Europako Janari Segurtasun Agintaritzak (European Food Safety Authority), kromoa ezinbestekoa dela esatea nahikoa ez zela esan zuen.^[5]

Kromo-metala eta Cr (III) ioia ez dira toxikoak, Cr (VI) aldiz, toxikoa da eta minbizia eragin dezake. Kromoa ekoizten den lekua bertan behera uzteak ingurumenaren garbiketa dakar.

1. ↑ (Ingelesez) Stone, H. E. N.; Greenaway, H. T.; Brandes, E. A.. (1956-09). «Ductility in Chromium» Nature 178 (4533): 587.  doi:10.1038/178587a0. ISSN 1476-4687. (Noiz kontsultatua: 2018-12-13).
2. ↑ Coblentz, W. W.; Stair, R.. (1929). Reflecting power of beryllium, chromium, and several other metals. National Bureau of Standards (Noiz kontsultatua: 2018-12-13).
3. ↑ «Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, Χ χ, , χλίδωσις , χλίδωσις» www.perseus.tufts.edu (Noiz kontsultatua: 2018-12-13).
4. ↑ (Ingelesez) «Office of Dietary Supplements - Dietary Supplement Fact Sheet: Chromium» ods.od.nih.gov (Noiz kontsultatua: 2018-12-13).
5. ↑ «Scientific Opinion on Dietary Reference Values for chromium» EFSA Journal 12 (10): 3845. 2014-10  doi:10.2903/j.efsa.2014.3845. ISSN 1831-4732. (Noiz kontsultatua: 2018-12-13).